Gözde Görme Kayıpları: Ani ve Kademeli Kaybın Ayırıcı Tanısı

Giriş

Görme kaybı, oftalmolojide acil değerlendirme gerektiren semptomlardan biridir. Ani ya da kademeli gelişen görme kayıpları, göz içi yapıların doğrudan hasarı, nörolojik hastalıklar, sistemik vasküler olaylar veya inflamatuar süreçlerden kaynaklanabilir. Doğru ve hızlı bir ayırıcı tanı süreci, kalıcı hasarın önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu makalede, ani ve kademeli görme kaybının başlıca nedenleri, tanısal yaklaşım, fizik muayene bulguları ve ileri görüntüleme gereksinimleri detaylı şekilde ele alınacaktır.

Görme Kaybının Sınıflandırılması

Görme kaybı çeşitli yönlerden sınıflandırılabilir:

• Başlangıç süresine göre:
  • Ani: Dakikalar-saatler içinde gelişir.
  • Kademeli: Günler-haftalar-aylar içinde ilerler.
• Lokalizasyonuna göre:
  • Monoküler (tek göz)
  • Binoküler (her iki göz)
• Sürekliliğine göre:
  • Geçici (transient)
  • Kalıcı

Ani Görme Kaybı: Nedenleri ve Klinik Özellikler

1. Retinal Arter Tıkanıklığı

• Santral retinal arter oklüzyonu (CRAO): Ani, ağrısız, ciddi görme kaybı. Oftalmoskopide “cherry-red spot” görülür.
• Tedavi: Acil oftalmolojik müdahale, hiperbarik oksijen tedavisi, göz içi basınç düşürülmesi.

2. Retinal Ven Tıkanıklığı

• Görme azalması genellikle daha az şiddetlidir.
• Fundusta “kan ve şarap görüntüsü”, yaygın retinal hemoraji.

3. Optik Nörit

• Genç hastalarda sık; multipl skleroz ile ilişkilidir.
• Ağrılı, ani görme kaybı; renk görme bozulur.
• Görme birkaç hafta içinde kısmen iyileşebilir.

4. Vitreus Hemorajisi

• Diyabetik retinopati, retinal yırtıklar sonrası oluşur.
• “Kurum yağmuru” tarzında siyah cisimcikler görülmesi tipiktir.

5. Retinal Dekolman

• Flotörler, ışık çakmaları (fotopsi) ile başlar.
• Kısa sürede perde inmesi hissi oluşur.

6. Geçici Monoküler Görme Kaybı (Amaurosis Fugax)

• Genellikle birkaç dakika sürer.
• Karotis arter hastalığı veya emboli kaynaklı olabilir.
• İnme habercisi olabilir; acil nörolojik değerlendirme gerekir.

Kademeli Görme Kaybı: Nedenleri ve Klinik Özellikler

1. Katarakt

• Bulanık görme, gece görme zorluğu, renklerde solukluk.
• İlerlemesi aylar-yıllar sürebilir.

2. Glokom (Açık Açılı)

• Periferik görme alanında yavaş daralma.
• Hastalar genellikle geç fark eder.

3. Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (YBMD)

• Merkezi görme kaybı.
• “Düz çizgiler eğri görülüyor” şikâyeti (metamorfopsi).

4. Diyabetik Retinopati

• Mikroanevrizma, eksüda ve hemorajiler.
• Görme zamanla azalmaya başlar, proliferatif formda vitreus hemorajisi oluşabilir.

5. Tümörler (Optik Gliom, Meningiom, Hipofiz Adenomu)

• Görme kaybı yavaş ilerler.
• Görme alanı defektleri; bilateral semptomlar sık görülür.

6. Kronik Papil Ödemi

• Beyin içi basınç artışı (hidrosefali, psödotümör serebri) ile ilişkili.
• Baş ağrısı ile birlikte bilateral görme kaybı gelişebilir.

Ayırıcı Tanıda Klinik Değerlendirme

Anamnezde Önemli Sorular:

• Görme kaybı ani mi yoksa kademeli mi başladı?
• Ağrı eşlik ediyor mu?
• Monoküler mi binoküler mi?
• Işık çakmaları veya uçuşan cisimler mevcut mu?
• Sistemik hastalık veya travma öyküsü var mı?

Fizik Muayene:

• Görme keskinliği ölçümü
• Pupilla ışık refleksi (afferent pupilla defekti)
• Fundoskopik muayene
• Göz hareketleri

Görüntüleme ve İleri Tanı Yöntemleri

• OCT (Optik Koherens Tomografi): Retina ve makula yapılarının ayrıntılı görüntülenmesi.
• Flöresein Anjiyografi: Retina vaskülaritesinin değerlendirilmesi.
• MRG: Nörolojik nedenlerin değerlendirilmesinde.
• Karotis Doppler: Amaurosis fugax gibi vasküler nedenlerde.

Sonuç ve Klinik Öneriler

Görme kaybı ister ani ister kademeli olsun, erken tanı ve yönlendirme ile geri dönüşümsüz hasarların önüne geçmek mümkündür. Ani görme kayıpları her zaman acil değerlendirme gerektirirken, kademeli kayıplar da görme fonksiyonunu tehdit eden kronik hastalıkların belirtisi olabilir. Bu nedenle göz muayenesinin sistemik sağlıkla bağlantılı olduğu unutulmamalı ve multidisipliner değerlendirme yaklaşımı benimsenmelidir.