Pankreatit: Akut ve Kronik Pankreatitin Klinik Yönetimi
Pankreatit Nedir?
Pankreatit, pankreasın inflamasyonu ile karakterize bir klinik tablodur.
Akut ve kronik formları farklı patogenez, klinik seyir ve tedavi yaklaşımlarına sahiptir.
Her iki durumda da zamanında tanı ve etkin yönetim komplikasyonların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Akut Pankreatit
Akut Pankreatitin Etiyolojisi
- Safra taşı hastalığı (en sık neden)
- Alkol kullanımı
- Hipertrigliseridemi
- İlaçlar (örneğin azatiyoprin, tiazid diüretikleri)
- Enfeksiyonlar
- Travma ve endoskopik işlemler (ERCP sonrası)
Akut Pankreatitin Klinik Bulguları
- Epigastrik bölgede ani başlangıçlı, sırta vuran şiddetli ağrı
- Bulantı ve kusma
- Ateş ve taşikardi
- Karın hassasiyeti
- Cilt bulguları: Cullen belirtisi (göbek çevresinde ekimoz), Grey-Turner belirtisi (lateral abdominal bölgede ekimoz)
Akut Pankreatitin Tanı Kriterleri
En az iki kriterin bulunması tanı için yeterlidir:
- Klinik semptomlar (tipik ağrı)
- Serum amilaz veya lipaz seviyesinin normalin 3 katından fazla yükselmesi
- Görüntüleme bulguları (ultrasonografi, kontrastlı BT)
Akut Pankreatitin Klinik Sınıflaması
- Hafif Akut Pankreatit: Organ yetmezliği yok, lokal komplikasyon yok
- Orta Şiddetli Akut Pankreatit: Geçici organ yetmezliği veya lokal komplikasyon
- Şiddetli Akut Pankreatit: Kalıcı organ yetmezliği
Akut Pankreatitte Tedavi Yaklaşımları
- Destek Tedavisi
- İv sıvı resüsitasyonu (özellikle laktatlı Ringer solüsyonu tercih edilir)
- Ağrı kontrolü (opioid analjezikler)
- Oral alımın kesilmesi ve beslenmenin izlenmesi
- Altta Yatan Nedenin Yönetimi
- Safra taşına bağlı ise erken kolesistektomi
- Hipertrigliseridemi için plazmaferez gerekebilir
- Komplikasyon Yönetimi
- Enfekte pankreatik nekrozda antibiyotik ve gerekirse drenaj
- Pseudokist oluşumunda takip veya endoskopik/sınırlı cerrahi girişim
Kronik Pankreatit
Kronik Pankreatitin Etiyolojisi
- Alkol tüketimi (en sık neden)
- Genetik mutasyonlar (örneğin PRSS1, CFTR)
- Otoimmün pankreatit
- İdiopatik nedenler
Kronik Pankreatitin Klinik Bulguları
- Sürekli veya tekrarlayan epigastrik ağrı
- Yağlı dışkılama (steatore) ve kilo kaybı
- Diabetes mellitus gelişimi (endokrin fonksiyon kaybı)
- Malabsorpsiyon belirtileri
Kronik Pankreatitin Tanı Yöntemleri
- Görüntüleme
- BT ve MRCP ile pankreasta kalsifikasyon, kanal anomalileri ve atrofi tespit edilir.
- Fonksiyonel Testler
- Fekal elastaz testi (ekzokrin yetersizliğin değerlendirilmesi)
Kronik Pankreatitte Tedavi Yaklaşımları
- Ağrı Yönetimi
- Analjezikler, endoskopik girişimler (örneğin safra kanalı stentleri) veya seçilmiş vakalarda cerrahi dekompresyon
- Pankreatik Enzim Replasmanı
- Sindirim enzimleri yerine konarak malabsorpsiyon ve steatore kontrol altına alınır.
- Diyet Düzenlemesi
- Yağ alımı sınırlanır, küçük ve sık öğünler önerilir.
- Endokrin Destek
- Gelişen diyabet için uygun glisemik kontrol sağlanır.
- Alkol ve Sigara Cessasyonu
- Mutlak bırakılmalıdır; hastalık progresyonunu yavaşlatır.
Özetle
Pankreatit, akut veya kronik formda seyredebilen, ciddi morbidite ve mortalite riski taşıyan bir hastalıktır.
Akut pankreatitte erken sıvı desteği ve komplikasyonların yönetimi hayat kurtarıcı iken, kronik pankreatitte ise ağrı kontrolü, enzim desteği ve yaşam tarzı değişiklikleri hastalığın yönetiminde temel stratejilerdir.
Doğru tanı ve bireyselleştirilmiş tedavi planlaması, hastaların uzun dönem prognozunu belirgin şekilde iyileştirir.
Anahtar Kelimeler: Pankreatit yönetimi, Akut pankreatit tedavisi, Kronik pankreatit belirtileri, Pankreatik enzim tedavisi, Akut pankreatit komplikasyonları, Pankreatit tanı kriterleri, Pankreas hastalıkları
Dipnot:
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.