Ticaret Hukukunda Dijital Dönüşüm ve Yeni Düzenlemeler
Giriş
Dijitalleşme, geleneksel iş yapış biçimlerini kökten dönüştürürken ticaret hukukunu da yeniden şekillendirmektedir. Elektronik ticaretin yükselişi, yapay zeka destekli sözleşmelerin ortaya çıkışı ve blockchain teknolojisinin sözleşme güvenliği gibi konular, ticaret hukukunun kapsamını genişletmiş, aynı zamanda yeni hukuki sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu makalede, ticaret hukukunun dijital dönüşümle nasıl evrildiği ve Türkiye’de bu dönüşüme yönelik yapılan yeni düzenlemeler incelenecektir.
Ticaret Hukukunun Dijitalleşmeyle Karşılaştığı Temel Dinamikler
Elektronik Sözleşmeler ve Dijital İmzalar
Elektronik sözleşmeler artık hem B2B (işletmeden işletmeye) hem de B2C (işletmeden tüketiciye) ilişkilerde yaygın biçimde kullanılmaktadır. 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu, elektronik imzanın güvenliğini ve hukuki geçerliliğini sağlamıştır. Türk Borçlar Kanunu’na göre de elektronik ortamda yapılan sözleşmeler, belirli şartların sağlanması halinde geçerlidir.
E-Ticaretin Hukuki Altyapısı
6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile dijital ticaretin temel ilkeleri belirlenmiş, özellikle tüketicinin korunması, bilgilendirme yükümlülükleri ve ticari iletişim sınırları çizilmiştir. Bu düzenleme, hem alıcıyı hem de satıcıyı koruma altına alan çerçeve niteliği taşımaktadır.
Yeni Teknolojilerin Ticaret Hukukuna Etkileri
Akıllı Sözleşmeler ve Blockchain
Akıllı sözleşmeler (smart contracts), programlanabilir, kendi kendini yürütebilen sözleşmelerdir ve özellikle blockchain altyapısı üzerinde çalışırlar. Türk hukuk sisteminde bu sözleşmelerin geçerliliği konusunda net düzenlemeler olmasa da, Borçlar Kanunu’ndaki genel sözleşme kuralları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Uygulamada, bu tür sözleşmelerin denetlenebilirliği ve taraf iradesini yansıtma gücü önemli tartışma konularıdır.
Yapay Zeka ile Otomatik Karar Alma Süreçleri
Ticari kararların yapay zeka algoritmalarıyla alınması, temsil ve irade beyanı gibi klasik hukuk kavramlarının yeniden yorumlanmasını gerektirmektedir. Özellikle finans, sigorta ve tedarik zinciri alanlarında kullanılan yapay zeka uygulamaları, hata durumlarında sorumluluğun kimde olacağına dair ciddi tartışmalar yaratmaktadır.
Türkiye’de Güncel Hukuki Düzenlemeler ve Yasal Altyapı
Yeni Türk Ticaret Kanunu Yaklaşımları
Türk Ticaret Kanunu, 2012’de yürürlüğe girmiş olsa da dijitalleşmeye uyum sağlama açısından bazı açılardan hâlâ yetersiz kalmaktadır. Bununla birlikte, elektronik genel kurullar, dijital pay defteri ve online yönetim kurulu toplantıları gibi alanlarda önemli adımlar atılmıştır.
KVKK ve Ticari Veri Kullanımı
6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), dijital ticarette müşteri verilerinin işlenmesi, saklanması ve paylaşılmasına dair esasları belirlemiştir. Ticari faaliyetlerde veri güvenliği, şeffaflık ve açık rıza gibi ilkeler zorunlu hale gelmiştir. Özellikle e-ticaret platformlarında bu yükümlülüklerin ihlali, idari yaptırımlara neden olabilmektedir.
Mesafeli Sözleşmeler ve Tüketici Hakları Yönetmeliği
Tüketici hukukunun ticaret hukukuyla kesişim noktasında yer alan mesafeli sözleşmeler, dijital dönüşümden en fazla etkilenen konulardandır. Tüketiciye cayma hakkı, bilgilendirme yükümlülükleri ve elektronik ortamda yapılan işlemlerin kayıt altına alınması gibi düzenlemeler bu dönüşüme uyum sağlamak üzere güncellenmiştir.
Uluslararası Perspektif ve Uyum Süreci
AB Dijital Hizmetler Yasası (DSA) ve Dijital Piyasalar Yasası (DMA), Türkiye’yi de doğrudan etkileyen düzenlemeler arasında yer almaktadır. Bu düzenlemeler; platform sorumluluğu, içerik denetimi ve rekabetin korunması gibi konulara odaklanmaktadır. Türkiye’de yürütülen mevzuat çalışmaları da bu standartlara uyumu amaçlamaktadır.
İş Dünyası İçin Getirdiği Yeni Sorumluluklar
- Dijital kayıt tutma zorunluluğu
- Siber güvenlik önlemleri alma yükümlülüğü
- Veri işleme politikalarının açık ve şeffaf olması
- Ticari sözleşmelerde dijital unsurların belirtilmesi
Özetle
Ticaret hukukunda dijital dönüşüm, klasik hukuki normların teknolojiyle yeniden yorumlanmasını gerektirmektedir. Elektronik sözleşmeler, yapay zeka destekli ticari kararlar ve veri temelli iş modelleri gibi yeni olgular, hem hukuk teorisinde hem uygulamada reform ihtiyacını doğurmuştur. Türkiye, dijital ticaret alanında mevzuatını güncelleme yolunda önemli adımlar atsa da, küresel düzenlemelerle tam uyum için halen kapsamlı ve vizyoner bir reform sürecine ihtiyaç duyulmaktadır.