Bilişim Suçlarında Delil ve İnceleme Süreçleri: Hukuksal Düzenlemeler

Dijital Çağda Suç ve Delil Dinamikleri

Bilişim suçları, internet ve bilgi teknolojileri kullanılarak işlenen suç türlerini kapsar. Bu suçların tespit edilmesi, soruşturulması ve yargılanması sürecinde klasik delil sisteminden farklı olarak dijital delillerin elde edilmesi ve incelenmesi gerekir. Dijital delillerin toplanması, muhafazası ve sunulması hem teknik uzmanlık hem de hukuka uygunluk gerektirir.

Bilişim Suçlarının Kapsamı

Türk Ceza Kanunu’nda yer alan başlıca bilişim suçları:

• TCK Madde 243: Bilişim sistemine girme
• TCK Madde 244: Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme
• TCK Madde 245: Banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması
• TCK Madde 245/A: Yasak cihaz veya program bulundurma
• TCK Madde 135-138: Kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmesi ve ifşası
• TCK Madde 132-134: Haberleşmenin ve özel hayatın gizliliğini ihlal

Dijital Delil Nedir?

Dijital delil; bir bilişim cihazında (bilgisayar, cep telefonu, sunucu, taşınabilir bellek, e-posta, mesajlaşma geçmişi, sosyal medya içeriği vs.) yer alan, bir suçun işlendiğine dair bilgi, veri ya da izleri içeren elektronik nitelikli kanıttır.

Örnek dijital deliller:

• E-posta ve mesaj kayıtları
• Log (kayıt) dosyaları
• IP adresi analizleri
• Sosyal medya içerikleri
• Dijital belgeler ve veri tabanları
• Kriptografik kayıtlar

Delil Elde Etme Süreci ve Hukuki Dayanaklar

1. Arama ve Elkoyma (CMK m.134)

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 134’e göre; bilişim sistemlerinde yapılan incelemeler, hâkim kararıyla (veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı izniyle) gerçekleştirilir. Arama kararı, özellikle bilişim sistemlerine yönelik erişim için zorunludur.

2. El Koyulan Cihazların Kopyalanması (imaj alma)

Cihazdan alınan veriler doğrudan kullanılmaz, adli bilişim uzmanları tarafından birebir kopyalanarak (imaj alma) delil bütünlüğü sağlanır. Bu işlemden sonra orijinal veriyle hiçbir şekilde işlem yapılmaz.

3. Veri İncelemesi ve Raporlama

Alınan dijital imaj üzerinde;

• Zaman damgaları,
• Erişim ve işlem kayıtları,
• Silinmiş veri analizleri,
• Şifrelenmiş dosyaların çözümü yapılır.
  İnceleme sonuçları uzman raporu olarak düzenlenir.

4. Zincirleme Delil Güvenliği (Chain of Custody)

Delilin her aşamasındaki kim tarafından, ne zaman, nasıl işlendiği kayıt altına alınmalıdır. Bu, delilin mahkemede geçerliliğini sağlar.

5. Dijital Delilin Mahkemeye Sunulması

Dijital delil ve adli bilişim raporu mahkemeye sunulur. Mahkeme, teknik bilirkişi görüşü ile birlikte değerlendirme yapar.

Hukuksal Düzenlemeler

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

• Madde 134: Bilişim sistemlerinde arama ve elkoyma
• Madde 127: Elkoyma koşulları
• Madde 161/3: Uzmanlık raporu alınması
• Madde 206-217: Delillerin reddi ve değerlendirilmesi usulleri

Türk Ceza Kanunu (TCK)

• 243-245/A: Bilişim suçları
• 132-138: Haberleşme ve kişisel veri suçları

6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK)

Dijital delillerin niteliği kişisel veri içeriyorsa, veri işleme süreci KVKK’ya da uygun olmalıdır.

5651 Sayılı Kanun

İnternette yapılan yayınlar ve erişim sağlayıcıların log tutma yükümlülükleri açısından delil elde etmeyi doğrudan etkileyen düzenlemeler içerir. IP kayıtları ve erişim bilgileri bu kanun çerçevesinde kullanılır.

Teknik Uzmanlık Gerektiren Adli Bilişim Süreci

Delil elde etme süreci sadece hukuki değil, adli bilişim uzmanlığı gerektiren teknik bir süreçtir. Bu nedenle:

• Her adım zaman damgası, hash (özetleme) algoritmaları gibi teknik yöntemlerle doğrulanır.
• Forensik yazılımlar (EnCase, FTK, X-Ways) kullanılarak incelemeler yapılır.
• İnceleme süreci, tarafsızlık ilkesi çerçevesinde raporlanır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• İzinsiz yapılan incelemeler mahkemede geçersiz sayılabilir.
• Zincirleme delil bütünlüğü bozulmuşsa delil reddedilir.
• Hash değeri alınmamış dijital kayıtlar güvenilir kabul edilmez.
• Kişisel veri içeren dosyalarda KVKK ve CMK arasında çatışmalar yaşanabilir.

Anahtar Kelimeler: bilişim suçları, dijital delil, CMK 134, adli bilişim, veri incelemesi, dijital arama, bilişim hukuku, 5651 sayılı kanun, hash, imaj alma, mahkemede delil geçerliliği

Uyarı: Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bilişim suçlarıyla ilgili bir dava veya soruşturma söz konusuysa, adli bilişim uzmanı ve ceza hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek alınması önerilir.