Taksirle Neden Olunan Mala Zarar Verme Suçu
Taksir Kavramı ve Ceza Hukuku Kapsamı
Taksir, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) “dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslek ve sanat kurallarına aykırılık” sonucu istemeden bir suçun işlenmesi anlamında tanımlanır. Failin doğrudan kastı bulunmamakla birlikte, öngörülebilir ve engellenebilir bir neticenin oluşmasına neden olması hâlinde taksir gündeme gelir. Ceza hukukunun temel ilkeleri gereği, yalnızca kanunun açıkça cezalandırdığı taksirli fiiller suç sayılır. Bu çerçevede, taksirle mala zarar verme özel bir suç tipi olarak yer almaz; ancak bazı özel şartlar altında diğer suç tipleriyle ilişkili olarak cezai sorumluluk doğurabilir.
Mala Zarar Verme Suçunun Genel Çerçevesi
Türk Ceza Kanunu’nun 151. ve 152. maddeleri “mala zarar verme suçu”nu düzenler. Bu suç, bir başkasına ait taşınır veya taşınmaz malın kasten tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması veya kullanılamaz hale getirilmesi durumlarında söz konusu olur. TCK madde 151/1’e göre:
“Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılmaz hâle getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”
Bu suç tipi kasıt gerektirir. Dolayısıyla taksirle gerçekleştiğinde, bu hüküm doğrudan uygulanamaz. Ancak bazı özel kanun hükümleri veya diğer suçlar çerçevesinde oluşan zarar dolayısıyla, taksirle mala zarar verme hukuken tartışmalı bir konu hâline gelir.
Taksirle Mala Zarar Verme Olgusu ve Hukuki Durumu
TCK’da açıkça düzenlenmiş bir “taksirle mala zarar verme” suçu yer almamaktadır. Ancak uygulamada ve öğretide aşağıdaki durumlar bu başlık altında değerlendirilir:
- Trafik kazası sonucu bir aracın zarar görmesi
- İnşaat sırasında gerekli güvenlik önlemleri alınmadığı için komşu yapıya zarar verilmesi
- Taksirle çıkan yangında komşu mülkiyetin zarar görmesi
- Makineli üretimde ihmal sonucu üçüncü kişilere ait malların bozulması
Bu gibi durumlarda, zarar gören mal sahibi cezai soruşturmadan ziyade hukuk yollarına başvurarak tazminat talebinde bulunur. Ancak, zarar gören mal kamuya aitse veya kamu düzenini etkiliyorsa, idari ya da cezai yaptırımlar gündeme gelebilir.
Hukuki Çerçevede Kusur ve Tazmin Yükümlülüğü
Taksirle mala zarar verme durumunda failin hukuki sorumluluğu daha çok borçlar hukuku ve haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde değerlendirilir. Türk Borçlar Kanunu madde 49’a göre:
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kişi, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
Yani ceza yargılaması olmasa bile, zarar gören kişi maddi zararını hukuk mahkemelerinde dava açarak talep edebilir.
Taksirle Zarar Verilen Malın Kamuya Ait Olması Hâlinde
Eğer zarar verilen mal devlete, belediyeye veya kamu tüzel kişiliklerine aitse, durum daha farklı değerlendirilir:
- Kamu malına zarar verme, kamu düzenini bozduğu için ilgili idari makamlar tarafından suç duyurusu yapılabilir.
- Trafik Kanunu ve İmar Kanunu gibi özel düzenlemelerde taksirli fiillerle kamu malına zarar verilmesi hâlinde adli para cezası, tazmin yükümlülüğü ve bazen de idari para cezaları gündeme gelir.
Yargı Kararlarında Taksirle Mala Zarar Verme Örnekleri
Yargıtay kararlarında, “mala zarar verme” suçunun taksirle değil kasıtla işlenebileceği sıklıkla vurgulanmaktadır. Ancak taksirle zarar verilen hallerde şu değerlendirmeler yapılır:
- Taksir varsa, TCK 151 değil; özel hükümler veya hukuk davaları gündeme gelir.
- Sigorta şirketlerinin sorumluluğu gündeme gelir ve tazmin yükümlülükleri sigorta poliçeleri kapsamında değerlendirilir.
- Failin mesleki kusuru varsa (örneğin bir mühendis ya da doktorun ihmaliyle oluşan mal zararı), profesyonel meslek sorumluluğu hükümleri devreye girer.
Bilinçli Taksir Ayrımı
Taksirle mala zarar verme durumlarında bilinçli taksir söz konusuysa, yani fail sonucu öngörmesine rağmen gerekli dikkat ve özeni göstermemişse, sorumluluğun boyutu artar. Bu tür durumlarda mahkemeler failin davranışını daha ağır değerlendirerek:
- Tazminat tutarını artırabilir
- Sigorta poliçesinin kapsam dışında bırakılmasına karar verebilir
- Failin profesyonel mesleki sorumluluğuna ilişkin ek yaptırımlar öngörebilir
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Taksirle mala zarar verme gibi teknik ve hukuki değerlendirme gerektiren olaylarda mutlaka bir ceza hukuku veya borçlar hukuku uzmanına danışılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: taksir, mala zarar verme, bilinçli taksir, haksız fiil, tazminat, kamu malı, trafik kazası, mesleki sorumluluk, ceza hukuku, borçlar hukuku