Katarakt Nedir? Nasıl Oluşur? Belirti Teşhis ve Tedavi Yöntemleri
Katarakt, göz merceğinin saydamlığını kaybetmesi sonucu görme bozukluklarına yol açan bir göz hastalığıdır. Göz merceği, gözün ön kısmında yer alan ve ışığı retina üzerine odaklamak için görev yapan saydam bir yapıdır. Normalde şeffaf olan göz merceği, katarakt nedeniyle opaklaşır ve bu da görme netliğinin azalmasına yol açar. Katarakt, genellikle yaşlanma ile ilişkilidir, ancak doğuştan olabileceği gibi, travma, göz hastalıkları veya bazı ilaçların yan etkileri gibi diğer faktörlerden de kaynaklanabilir. Bu hastalık, tüm dünyada görme kaybının önde gelen sebeplerindendir. Kataraktın zamanında tedavi edilmemesi, görme kaybına yol açabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Kataraktın Oluşumu
Katarakt, göz merceğinde bulunan proteinlerin bozulmasıyla başlar. Normalde şeffaf olan bu proteinler, zamanla birikmeye başlar ve merceğin içini bulanıklaştırır. Bu durumu birkaç faktör etkileyebilir. En yaygın nedeni yaşlanmadır, çünkü yaşlandıkça göz merceği yapısal değişikliklere uğrar ve zaman içinde saydamlığını kaybeder. Bunun dışında, genetik yatkınlık, aşırı güneşe maruz kalma, sigara kullanımı, diyabet, yüksek tansiyon, bazı ilaçlar (örneğin kortikosteroidler) ve travmalar da kataraktın oluşmasına zemin hazırlayabilir.
Kataraktın gelişim süreci oldukça yavaştır ve başlangıçta fark edilmeden ilerleyebilir. Hastalar, başlangıçta yalnızca gece görüşü veya parlak ışıklarda zorluk çekebilirler. Ancak, katarakt ilerledikçe görüşte belirgin bir bulanıklık ve renklerde solma gözlemlenebilir. Bu, kişinin günlük yaşamını etkileyebilecek bir düzeye ulaşabilir.
Kataraktın Belirtileri
Kataraktın belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve hastalığın ne kadar ilerlediğine bağlıdır. Ancak en yaygın belirtiler şunlardır:
- Bulanık Görme: Görme netliğinde belirgin bir azalma olabilir. Özellikle okuma, araç kullanma veya TV izleme gibi yakın mesafedeki aktivitelerde zorlanma görülebilir.
- Işığa Duyarlılık: Işıklara karşı aşırı duyarlılık gelişebilir. Özellikle gece sürüşü sırasında, farlar veya sokak lambaları çok parlak ve rahatsız edici olabilir.
- Çift Görme: Katarakt ilerledikçe, hastalar tek bir nesne yerine çift görmeye başlayabilirler.
- Renklerin Solması: Katarakt, renkleri soluklaştırabilir, bu da görsel algıyı olumsuz etkiler. Örneğin, kırmızı ve mavi gibi renkler daha soluk görünmeye başlayabilir.
- Gece Görüşü Problemleri: Gece görme yeteneği bozulur ve karanlık ortamlarda daha fazla zorlanılır. Özellikle düşük ışıklı ortamda, gözler daha fazla odaklanmakta güçlük çekebilir.
- Gözde Işıltılar ve Haleler: Parlak ışıklara bakıldığında, gözlerde haleler ve ışıltılar görülebilir.
Bu belirtiler, genellikle kataraktın ilerlemesiyle birlikte şiddetlenir. Başlangıçta belirtiler hafif olsa da, zamanla kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Kataraktın Teşhisi
Kataraktın teşhisi, bir göz doktoru tarafından yapılan ayrıntılı bir göz muayenesi ile konulabilir. Muayene sırasında doktor, gözün saydam yapısını incelemek için oftalmoskop adı verilen bir alet kullanarak gözün arka kısmını ve retina üzerine odaklanan ışığı değerlendirebilir. Ayrıca, göz doktoru şunları yapabilir:
- Görme Testi: Gözün netliğini ölçmek için görme testi yapılır. Kataraktın görme üzerindeki etkisi belirlenebilir.
- Slit Lamba Testi: Slit lamba, gözün ön kısmını, merceğini ve diğer yapıları incelemek için kullanılan güçlü bir ışık kaynağıdır. Kataraktın boyutunu ve yerini belirlemede yardımcı olur.
- Göz Tansiyonu Ölçümü: Kataraktın göz içi basınç ile ilişkisi olup olmadığını değerlendirmek için göz tansiyonu ölçülür. Katarakt bazen göz tansiyonunda da artışa yol açabilir.
- Dijital Görüntüleme Yöntemleri: Gözün iç yapıları hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek amacıyla bazı durumlarda OCT (Optik Koherans Tomografi) gibi dijital görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Kataraktın teşhisi genellikle basit ve hızlı bir şekilde konulabilir. Ancak, bazen kataraktın belirtileri diğer göz hastalıklarıyla karışabilir, bu nedenle ayrıntılı bir muayene önemlidir.
Kataraktın Tedavi Yöntemleri
Katarakt tedavisinde kullanılan başlıca yöntem cerrahi müdahaledir. Çünkü hastalığın ilerlemesi durdurulamaz ve tek tedavi seçeneği, bulanıklaşmış göz merceğinin çıkarılması ve yerine yapay bir mercek yerleştirilmesidir. Ancak cerrahi müdahale gerektirmeyen bazı durumlar da olabilir. Kataraktın tedavisi şu şekilde sıralanabilir:
- Başlangıç Aşamasında Görme Düzeltmesi: Eğer katarakt erken aşamalardaysa, görme düzeltici gözlükler veya kontakt lensler kullanılarak belirtiler hafifletilebilir. Bu, hastanın günlük yaşamını kolaylaştırabilir ancak kataraktın ilerlemesini durdurmaz.
- Cerrahi Müdahale: Kataraktın görmeyi etkileyen boyutlara ulaşması durumunda cerrahi müdahale yapılması gerekir. Katarakt ameliyatı, genellikle kısa süren ve minimal ağrıya neden olan bir işlemdir. Bu cerrahi müdahale sırasında, bulanıklaşan göz merceği çıkarılır ve yerine genellikle yapay bir intraoküler lens (IOL) yerleştirilir.
- Fakoemülsifikasyon (Fako): En yaygın katarakt ameliyatı türüdür. Küçük bir kesi ile yapılan bu işlemde, kataraktlı mercek ultrasonik dalgalarla parçalanarak çıkarılır ve ardından yerine yapay mercek yerleştirilir.
- Lazerle Katarakt Ameliyatı: Lazer teknolojisi kullanılarak yapılan bu yöntem, kataraktın daha hassas bir şekilde çıkarılmasını sağlar. Ancak, bu yöntem her hastaya uygulanmaz ve genellikle daha ileri düzeyde teknolojik cihazlara sahip kliniklerde yapılır.
- Ameliyat Sonrası Bakım: Katarakt ameliyatı sonrasında, hastanın iyileşmesi için birkaç hafta süreyle göz damlası kullanması gerekebilir. Gözde enfeksiyon ve iltihap riskini önlemek amacıyla doktorun önerdiği ilaçlar kullanılmalıdır. Ayrıca, hastalar genellikle birkaç gün boyunca gözlerini aşırı zorlamaktan kaçınmalıdır.
- Yapay Lens Seçimi: Katarakt ameliyatı sonrası, görme kalitesini artırmak için genellikle yapay bir lens kullanılır. Bu lensler, monofokal (tek odaklı) veya multifokal (birden fazla odak noktasına sahip) olabilir. Bazı hastalar için, bu lensler yalnızca uzağı değil, yakın mesafeyi de net görmelerini sağlar.
- Ameliyatın Riskleri ve Komplikasyonları: Katarakt ameliyatı sonrasında bazı komplikasyonlar yaşanabilir. En yaygın komplikasyonlar arasında enfeksiyon, gözde iltihaplanma, göz içi basınç artışı ve retina problemleri yer alabilir. Ancak bu komplikasyonlar genellikle düşük bir riskle görülür.
Sonuç
Katarakt, gözün doğal merceğinin opaklaşması sonucu görme yetisinin azalmasına yol açan bir hastalıktır. Çoğunlukla yaşlanma ile ilişkilidir ancak genetik faktörler, travmalar ve diğer hastalıklar da kataraktın gelişimine neden olabilir. Erken teşhis ve tedavi, görme kaybını önleyebilir ve yaşam kalitesini koruyabilir. Katarakt tedavisinde cerrahi müdahale genellikle etkili sonuçlar verir ve hastaların çoğu, ameliyat sonrası hızlı bir iyileşme süreci yaşar.