Polio (Çocuk Felci) Nedir?

Polio (Çocuk Felci) Nedir?

Polio, ya da çocuk felci, Poliovirüs adı verilen bir virüsün neden olduğu bulaşıcı ve potansiyel olarak ölümcül bir hastalıktır. Sinir sistemine saldırarak kas güçsüzlüğüne, felce ve bazı durumlarda ölüme yol açabilir. Genellikle kontamine su ve yiyecekler yoluyla veya enfekte kişilerle temas sonucu bulaşır.

Polio özellikle küçük çocukları etkiler, ancak aşı sayesinde günümüzde birçok ülkede neredeyse tamamen ortadan kaldırılmıştır. Hastalığın en ağır formu, solunum kaslarının felç olması nedeniyle ölümle sonuçlanabilir.

Polio Virüsünün Nedenleri ve Bulaşma Yolları

Polio, poliovirüsün sindirim sistemi yoluyla vücuda girmesiyle ortaya çıkar.

Bulaşma Yolları:

• Dışkı-ağız yoluyla: En yaygın bulaşma yolu, enfekte bireyin dışkısıyla kirlenmiş su veya yiyeceklerin tüketilmesidir.
• Solunum yoluyla: Enfekte kişilerin hapşırma veya öksürmesiyle havaya yayılan damlacıklar virüsün yayılmasına neden olabilir.
• Doğrudan temas: Enfekte kişilerin elleri, eşyaları veya yüzeyler ile temas eden kişiler hastalığı kapabilir.

Virüs, bağırsaklara yerleşir ve kan dolaşımına karışarak merkezi sinir sistemine ilerleyebilir. Eğer virüs omurilikteki sinir hücrelerini tahrip ederse felç gelişebilir.

Polio Türleri

Polio, virüsün vücutta yol açtığı hasara göre üç ana forma ayrılır:

1. Subklinik (Belirti Göstermeyen) Polio

• En hafif formdur, hastaların %90-95’inde görülür.
• Virüs bağırsaklarda kalır ve sinir sistemine ilerlemez.
• Belirti vermez veya çok hafif semptomlarla kendiliğinden iyileşir.

2. Abortif Polio (Hafif Polio)

• Hafif ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi grip benzeri belirtiler görülür.
• Hastalık genellikle birkaç gün içinde iyileşir ve sinir sistemi etkilenmez.

3. Paralitik Polio (Felç Edici Polio)

• En ciddi formdur ve vakaların %1’inden azında görülür.
• Omurilikteki sinir hücrelerini tahrip ederek kas felcine neden olur.
• Felç genellikle bacakları, kolları veya solunum kaslarını etkiler.
• Solunum kasları felç olursa hastalar solunum cihazına ihtiyaç duyabilir.

Polio Belirtileri

Hastalığın belirtileri polio türüne göre değişir.

Hafif Polio Belirtileri

• Hafif ateş
• Boğaz ağrısı
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• İştahsızlık
• Kusma ve ishal

Bu belirtiler grip veya diğer viral enfeksiyonlarla karıştırılabilir ve genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir.

Paralitik Polio Belirtileri

Hastalığın ilerlediği durumlarda daha ciddi belirtiler ortaya çıkar:

• Şiddetli kas ağrıları ve kas güçsüzlüğü
• Refleks kaybı
• Asimetrik felç (genellikle bir bacak veya kol daha fazla etkilenir)
• Solunum güçlüğü
• Yutma zorluğu

Felç genellikle kalıcıdır, ancak bazı hastalarda kısmen düzelebilir.

Post-Polio Sendromu (PPS)

Polio geçiren bazı kişiler, hastalığın iyileşmesinden yıllar sonra (genellikle 30-40 yıl sonra) Post-Polio Sendromu (PPS) adı verilen bir durum yaşayabilir.

PPS Belirtileri:

• Kas güçsüzlüğü ve felcin tekrar ortaya çıkması
• Yorgunluk ve halsizlik
• Eklem ve kas ağrıları
• Solunum ve yutma problemleri

PPS, poliovirüsün sinir hücrelerine verdiği hasarın zamanla kötüleşmesi sonucu ortaya çıkar. Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için fizik tedavi, destekleyici cihazlar ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.

Polio Tanısı

Polio teşhisi için doktorlar aşağıdaki yöntemleri kullanır:

1. Klinik Muayene

• Hastanın tıbbi geçmişi sorgulanır.
• Kas güçsüzlüğü, refleks kaybı ve felç belirtileri değerlendirilir.

2. Laboratuvar Testleri

• Boğaz sürüntüsü, dışkı veya beyin-omurilik sıvısında poliovirüs aranır.
• Kan testleri ile poliovirüse karşı oluşan antikorlar tespit edilebilir.

3. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

• Omurilikteki sinir hasarını belirlemek için kullanılabilir.

Polio Tedavisi

Polio için kesin bir tedavi yoktur, ancak semptomları hafifletmek ve hastalığın etkilerini yönetmek için destekleyici tedaviler uygulanır.

Tedavi Yöntemleri:

• Ağrı ve kas spazmlarını azaltmak için ilaçlar
• Fizik tedavi ve rehabilitasyon (kas gücünü ve hareket kabiliyetini artırmak için)
• Solunum desteği (solunum kasları etkilenmişse solunum cihazları kullanılır)
• Ortez ve destekleyici cihazlar (felçli hastaların daha rahat hareket etmesi için)

Polio geçiren hastalarda erken fizik tedavi, hareket yeteneğinin korunmasına yardımcı olabilir.

Polio Aşısı ve Önlenmesi

Polioyu önlemenin tek etkili yolu aşılamadır.

Polio Aşı Türleri:

1. İnaktive Polio Aşısı (IPV – Salk Aşısı)
   • Kas içine enjeksiyon şeklinde uygulanır.
   • Canlı virüs içermediği için bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde güvenlidir.
2. Oral Polio Aşısı (OPV – Sabin Aşısı)
   • Ağız yoluyla verilir (damla şeklinde).
   • Zayıflatılmış canlı virüs içerir ve bağırsakta bağışıklık sağlar.
   • Fekal-oral yolla bulaşan poliovirüsün yayılmasını önlemekte etkilidir.

Polio Aşı Takvimi (Türkiye İçin)

• 2. ay: İlk doz IPV
• 4. ay: İkinci doz IPV
• 6. ay: Üçüncü doz IPV
• 18. ay: Pekiştirme dozu IPV
• 6 yaş: Son doz IPV

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), polioyu tamamen yok etmek için küresel aşı programlarını teşvik etmektedir.

Polio, poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı ve felç edici bir hastalıktır. Günümüzde aşı sayesinde birçok ülkede tamamen yok edilmiştir, ancak hala bazı bölgelerde risk devam etmektedir. Aşılanma, hijyen kurallarına uyum ve erken teşhis, hastalığın önlenmesi açısından hayati önem taşır.