Psoriatik Artrit Nedir?

Psoriatik Artrit Nedir?

Psoriatik artrit, genellikle psoriasis (sedef hastalığı) ile ilişkilendirilen, eklemleri etkileyen bir otoimmün hastalıktır. Hem ciltte hem de eklemlerde iltihaplanmaya neden olabilir. Psoriatik artrit, eklemler ve tendonlar etrafındaki dokularda iltihaplanma ile karakterizedir ve bu durum zamanla eklem hasarına yol açabilir. Psoriatik artrit, vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı eklem dokularını hedef alması sonucu gelişir.

Psoriatik Artritin Nedenleri

Psoriatik artritin kesin nedeni tam olarak anlaşılamamış olsa da, genetik, çevresel ve bağışıklık sistemi faktörlerinin etkileşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Hastalığın gelişiminde şu faktörler rol oynayabilir:

• Genetik Faktörler: Psoriatik artrit, ailevi bir yatkınlık gösterebilir. Ailede psoriasis veya psoriatik artrit öyküsü olan bireylerde, hastalığa yakalanma riski daha yüksektir. HLA-B27 gibi genetik marker’ların bu hastalığa yatkınlıkla ilişkilendirildiği bilinmektedir.
• Bağışıklık Sistemi: Otoimmün bir hastalık olan psoriatik artritte, bağışıklık sistemi vücudun kendi eklem dokularına saldırır ve bu da iltihaplanmaya neden olur. Bu bağışıklık yanıtı, eklem iltihabına yol açan kimyasal maddelerin salınımına neden olur.
• Çevresel Faktörler: Enfeksiyonlar, travmalar veya stres gibi çevresel faktörler, hastalığın tetikleyicisi olabilir. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, psoriatik artritin başlangıcını tetikleyebilir.

Psoriatik Artrit Türleri

Psoriatik artrit, farklı alt tiplerde görülebilir. Her birinin kendine özgü klinik özellikleri vardır ve tedavi yaklaşımları da buna göre değişebilir. Psoriatik artrit türleri şunlardır:

1. Asimetrik Olan Psoriatik Artrit: Bu türde, hastalık genellikle vücudun bir tarafındaki eklemleri etkiler. En sık etkilenen eklemler, parmaklar ve ayak parmaklarıdır.
2. Simetrik Psoriatik Artrit: Bu türde, hastalık her iki tarafı da eşit şekilde etkiler ve genellikle romatoid artrite benzer bir görüntü sergiler. Ellerde ve ayaklarda şişlik ve ağrı görülebilir.
3. Distal Tip Psoriatik Artrit: Genellikle el ve ayak parmaklarının uç kısmındaki eklemleri etkiler. Bu türde, tırnaklarda da değişiklikler görülebilir.
4. Spondilit Tipi Psoriatik Artrit: Omurga ve sakroiliak eklemleri etkileyen bir türdür. Bu tip, sıklıkla bel ve sırt ağrıları ile kendini gösterir.
5. Entezit Tipi Psoriatik Artrit: Tendonlar ve bağlar gibi yumuşak dokularda iltihaplanma görülen bir türdür. Enfeksiyonlar veya travmalar nedeniyle tendon bölgelerinde ağrı ve şişlik olabilir.
6. Artrit Psoriasik ile Oluşan Deformiteler (Deforme Eklemler): Uzun süre tedavi edilmeyen vakalarda eklemde deformasyonlar ve kalıcı hasarlar meydana gelebilir. Eklemlerde şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılıkları görülebilir.

Psoriatik Artrit Belirtileri

Psoriatik artritin belirtileri, hastalığın şiddetine ve hangi eklemleri etkilediğine bağlı olarak değişir. Ancak genel olarak, psoriatik artrit şu belirtilerle kendini gösterir:

• Eklem Ağrısı ve Şişlik: Etkilenen eklemde ağrı, şişlik ve sertlik görülür. Eklemler genellikle sabahları daha fazla ağrır.
• Cilt Değişiklikleri: Psoriatik artritli hastaların çoğunda ciltte sedef hastalığına özgü kırmızı, pullu lezyonlar bulunur. Bu lezyonlar genellikle diz, dirsek, kafa derisi ve bel bölgelerinde yoğunlaşır.
• Tırnak Değişiklikleri: Tırnaklarda izler, çukurlaşma, renk değişiklikleri ve kalınlaşma gibi psoriatik belirtiler de görülebilir.
• Yorgunluk: Psoriatik artritli bireyler sıklıkla yorgunluk ve halsizlik hissi yaşayabilirler.
• Sırt ve Bel Ağrıları: Özellikle omurga ve sakroiliak eklemleri etkileyen psoriatik artrit türlerinde sırt ağrıları yaygın bir semptomdur.

Psoriatik Artrit Tanısı

Psoriatik artritin tanısı, hastanın klinik öyküsü, fiziksel muayene bulguları ve çeşitli laboratuvar testlerine dayanarak konulur. Tanıda kullanılan başlıca testler şunlardır:

1. Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın eklem hareketliliğini değerlendirir ve şişlik, ağrı ve cilt lezyonlarının varlığını kontrol eder.
2. Kan Testleri: Romatoid faktör ve C-reaktif protein (CRP) seviyeleri gibi bazı kan testleri, iltihaplanma durumunu ve eklem hasarını değerlendirir. Ancak psoriatik artritte, romatoid faktör genellikle negatif çıkar.
3. Röntgen ve MR İncelemeleri: Eklemdeki deformasyonları ve hasarı belirlemek için röntgen veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) kullanılabilir.

Psoriatik Artrit Tedavisi

Psoriatik artritin tedavisi, semptomların şiddetine ve hastalığın seyrine göre kişiselleştirilir. Tedavi hedefi, iltihabı kontrol altına almak, eklem hasarını önlemek ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi yöntemleri şunlar olabilir:

1. İlaç Tedavisi:
   • Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ): İltihap ve ağrıyı hafifletmek için kullanılır.
   • Hastalık modifiye edici antirevmatik ilaçlar (DMARDs): Metotreksat gibi ilaçlar, hastalığın ilerlemesini engellemeye yardımcı olabilir.
   • Biyolojik İlaçlar: TNF-alfa inhibitörleri ve interlökin-17 (IL-17) inhibitörleri gibi biyolojik ilaçlar, bağışıklık sistemini hedef alarak hastalığın seyrini kontrol edebilir.
2. Fiziksel Terapi: Eklem hareketliliğini artırmak ve ağrıyı hafifletmek için egzersiz ve fiziksel terapi önerilebilir.
3. Cilt Tedavisi: Psoriasis tedavisinde kullanılan topikal ilaçlar, ciltteki iltihabı kontrol etmek için faydalıdır.
4. Cerrahi Müdahale: Eklemde ciddi deformasyon veya hasar meydana gelmişse, cerrahi müdahale gerekebilir.

Psoriatik Artrit ve Yaşam Tarzı

Psoriatik artritli bireylerin yaşam tarzlarında bazı değişiklikler yaparak hastalıklarını yönetmeleri mümkündür. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, stres yönetimi v sigara gibi kötü alışkanlıklardan kaçınmak, hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilir.

Psoriatik artrit, ciltteki sedef hastalığıyla ilişkilendirilen, eklemleri etkileyen bir hastalıktır. Hem genetik hem de çevresel faktörlerin etkisiyle gelişebilir ve semptomlar kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın ilerlemesini engelleyebilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Psoriatik artrit tedavisinde, farmakolojik tedaviler ve yaşam tarzı değişiklikleri önemli bir yer tutmaktadır.