Pulmoner Arter Tromboemboli (PATE) Nedir?

Pulmoner Arter Tromboemboli (PATE) Nedir?

Pulmoner arter tromboemboli, akciğerlere kan taşıyan pulmoner arterlerin bir veya daha fazla pıhtı (tromboz) ile tıkanması durumudur. Bu pıhtılar genellikle bacaklardan veya pelvik bölgeden koparak kan dolaşımına karışan ve akciğerlere ulaşan kan pıhtılarıdır. Bu duruma pulmoner emboli (PE) de denir. Pulmoner arter tromboembolisi, hayatı tehdit eden bir durum olup, erken tanı ve tedavi gerektirir.

Pulmoner emboli, genellikle derin ven trombozu (DVT) olarak bilinen bir durumun komplikasyonu olarak ortaya çıkar. Derin ven trombozu, bacaklardaki derin damarlarında oluşan pıhtıların, kan dolaşımına katılarak akciğerlerdeki pulmoner arterlere ulaşması ve burada tıkanmalara yol açmasıyla pulmoner emboliye neden olur.

Pulmoner Arter Tromboembolisinin Nedenleri

Pulmoner embolizme neden olabilecek başlıca faktörler şunlardır:

1. Derin Ven Trombozu (DVT): Pulmoner embolinin en yaygın nedeni, bacaklardaki derin damarlarda oluşan pıhtılardır. Bu pıhtılar kan akışı ile akciğerlere taşınır ve burada arterlerin tıkanmasına yol açar.
2. Uzun Süreli Hareketlilik Kaybı: Uzun süre yatak istirahati, uzun uçuşlar veya oturmak gibi durumlar, kanın bacaklarda birikmesine ve pıhtılaşmasına neden olabilir. Bu, tromboz oluşumunu tetikleyebilir.
3. Kan Pıhtılaşma Bozuklukları: Genetik veya edinsel kan pıhtılaşma bozuklukları (örneğin, Factor V Leiden mutasyonu, protein C ve S eksiklikleri) tromboz riskini artırabilir.
4. Cerrahi Müdahaleler: Özellikle büyük cerrahiler (örneğin, ortopedik cerrahiler) sonrasında damarlar üzerinde pıhtı oluşumu riski artar.
5. Kanser: Bazı kanser türleri, özellikle akciğer, pankreas ve böbrek kanserleri, kanın pıhtılaşma eğilimini artırarak pulmoner emboli riskini yükseltir.
6. Gebelik ve Doğum Kontrolü: Gebelik, özellikle doğum sonrası dönemde, ve doğum kontrol hapları kullanımı da kanın pıhtılaşma eğilimini artırabilir, bu da pulmoner emboli riskini artırır.
7. Kalp Yetmezliği ve Diğer Kardiyak Hastalıklar: Kalp yetmezliği ve atriyal fibrilasyon gibi kalp hastalıkları, kanın damar içinde durgunlaşmasına neden olarak pıhtı oluşumunu tetikleyebilir.
8. Obezite ve Sigara İçme: Obezite ve sigara içme, tromboz riskini artıran yaşam tarzı faktörlerindendir.

Pulmoner Arter Tromboembolisi Belirtileri

Pulmoner arter tromboembolisinin belirtileri, pıhtının büyüklüğüne, akciğere ne kadar zarar verdiğine ve ne kadar kan akışının engellendiğine bağlı olarak değişir. Genel belirtiler şunlar olabilir:

1. Göğüs Ağrısı: Akut pulmoner embolide genellikle ani başlayan, keskin ve yoğun göğüs ağrısı görülebilir. Bu ağrı genellikle solunumla artar.
2. Nefes Darlığı: Akciğerlerdeki kan akışının engellenmesi, oksijen alışverişini zorlaştırır ve bu da nefes darlığına yol açar. Nefes alırken zorluk çekme ve çabuk yorulma sık görülür.
3. Tuzluk veya Hızlı Nefes Alma: Oksijen eksikliği nedeniyle kişi, nefes alırken hızla nefes almaya başlar (taşipne).
4. Hızlı Kalp Atışı (Taşikardi): Pulmoner emboli nedeniyle kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır, bu da kalp atışlarının hızlanmasına neden olabilir.
5. Bacaklarda Şişlik veya Kızarıklık: Derin ven trombozu olan bacaklarda şişlik, ağrı veya kızarıklık olabilir. Bu, pıhtıların bacaklarda birikmesinin bir belirtisidir.
6. Baş Dönmesi veya Bayılma: Pulmoner emboli, kalp ve akciğerler üzerindeki etkileri nedeniyle kan basıncında düşüşe yol açabilir ve baş dönmesine, bayılmaya neden olabilir.
7. Kanlı Öksürük: Daha ciddi vakalarda, akciğerdeki damarların hasar görmesi sonucu kanlı öksürük (hemoptizi) görülebilir.

Pulmoner Arter Tromboembolisi Tanısı

Pulmoner embolinin teşhisi, genellikle hastanın semptomları, tıbbi geçmişi ve çeşitli görüntüleme yöntemlerinin birleşimi ile konur. Bu yöntemler şunlardır:

1. Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın semptomlarını ve risk faktörlerini değerlendirir. Ayrıca, kalp ve akciğer seslerini dinler ve diğer anormallikleri kontrol eder.
2. D-dimer Testi: D-dimer, kanın pıhtılaşma süreci sırasında salınan bir madde olup, pulmoner emboli olasılığını değerlendirmek için kullanılan basit bir kan testidir. Ancak, yüksek D-dimer düzeyleri yalnızca bir pıhtı varlığını gösterir, kesin teşhis koymaz.
3. Bilgisayarlı Tomografi (BT) Pulmoner Anjiyografi: Pulmoner embolinin teşhisinde altın standarttır. Bu test, akciğerlerdeki pulmoner arterleri görüntüleyerek pıhtının yerini ve boyutunu belirlemeye yardımcı olur.
4. Ventilasyon-perfüzyon (V/Q) Scintigrafisi: Akciğerlerdeki hava ve kan akışını değerlendiren bir görüntüleme testidir. BT anjiyografi yapılamayan durumlarda tercih edilebilir.
5. Ekokardiyografi: Kalp üzerindeki etkileri değerlendirmek için kullanılır. Pulmoner emboli, kalbin sağ ventrikülünde basınca yol açabilir ve ekokardiyografi bu durumu gösterebilir.
6. Ultrasonografi: Eğer derin ven trombozu şüphesi varsa, bacaklardaki damarlar ultrason ile incelenir.

Pulmoner Arter Tromboembolisi Tedavisi

Pulmoner arter tromboembolisi acil bir durumdur ve tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir. Tedavi genellikle üç ana yaklaşımdan biriyle yapılır:

1. Antikoagülasyon (Kan Sulandırıcılar): Pulmoner embolinin tedavisinde en yaygın yaklaşım, kan pıhtılarının büyümesini engellemek ve yeni pıhtıların oluşumunu önlemek için antikoagülan ilaçlar kullanmaktır. Heparin, warfarin veya yeni nesil direkt oral antikoagülanlar (DOAK’lar) bu tedaviye örnek olarak verilebilir.
2. Trombolitik Tedavi: Büyük pıhtıların çözülmesi için trombolitik (kan pıhtı çözücü) ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, pıhtıyı hızla çözerek tıkanıklığı ortadan kaldırabilir, ancak bu tedavi kanama riskini artırabilir.
3. Cerrahi Müdahale: Büyük pıhtılar, ilaç tedavisi ile çözülemezse, cerrahi olarak çıkarılabilir. Ayrıca, pulmoner emboli riski yüksek olan hastalar için, pıhtıların akciğerlere ulaşmasını engelleyen filtreler yerleştirilebilir.
4. Oksijen Tedavisi: Oksijen tedavisi, akciğerlerdeki oksijen alışverişinin artırılması amacıyla uygulanır. Solunum yetmezliği olan hastalarda bu tedavi gereklidir.

Sonuç

Pulmoner arter tromboemboli, hızlı tanı ve tedavi gerektiren hayatı tehdit edici bir durumdur. Genellikle derin ven trombozu nedeniyle meydana gelir ve pıhtıların akciğerlerdeki damarları tıkamasıyla sonuçlanır. Erken müdahale, hastanın sağkalımını önemli ölçüde artırabilir. Bu yüzden pulmoner emboli şüphesi olan hastaların derhal hastaneye başvurması gerekir.