Antihipertansif İlaçlar ile Zehirlenme

Giriş

Antihipertansif ilaçlar, kan basıncını düşürmek ve kardiyovasküler hastalıkları önlemek amacıyla yaygın olarak kullanılır. Ancak bu ilaçların aşırı dozda alınması şiddetli hipotansiyon, kardiyovasküler kollaps, bilinç değişiklikleri ve organ yetmezliği gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.

Bu yazıda, antihipertansif ilaç gruplarına göre zehirlenme mekanizmaları, klinik belirtiler ve tedavi yaklaşımları ele alınacaktır.

Antihipertansif İlaç Grupları ve Zehirlenme Mekanizmaları

1. Kalsiyum Kanal Blokörleri (KKB’ler)
   • Dihidropiridin grubu: Amlodipin, Nifedipin, Felodipin
   • Non-dihidropiridin grubu: Verapamil, Diltiazem
2. Beta Blokörler
   • Metoprolol, Propranolol, Atenolol, Bisoprolol, Karvedilol
3. Renin-Anjiotensin Sistemini Baskılayanlar
   • ACE İnhibitörleri: Enalapril, Ramipril, Lisinopril
   • ARB’ler (Anjiyotensin Reseptör Blokörleri): Losartan, Valsartan, Telmisartan
4. Alfa Blokörler
   • Prazosin, Doksazosin, Terazosin
5. Direkt Vazodilatörler
   • Hidralazin, Minoksidil, Sodyum Nitroprussid
6. Diüretikler
   • Tiazid diüretikleri: Hidroklorotiazid, Klortalidon
   • Loop diüretikler: Furosemid, Bumetanid
   • Potasyum tutucu diüretikler: Spironolakton, Eplerenon
7. Santral Etkili Antihipertansifler
   • Klonidin, Metildopa

Zehirlenme Mekanizmaları ve Klinik Bulgular

1. Kalsiyum Kanal Blokörü Zehirlenmesi

Mekanizma:

• Damar düz kaslarında kalsiyum girişini engelleyerek hipotansiyon yapar.
• Kalpte kardiyak depresyon ve iletim blokları oluşturur.

Klinik Bulgular:

• Şiddetli hipotansiyon
• Bradikardi (Özellikle Verapamil ve Diltiazem zehirlenmelerinde belirgin)
• AV blok ve kardiyak arrest riski
• Hiperglisemi (İnsülin sekresyonunu inhibe ettiği için)

Tedavi:

• IV kalsiyum glukonat/kalsiyum klorür
• İnsülin ve glukoz tedavisi (Yüksek doz insülin tedavisi, kalp kası üzerindeki olumlu etkileri nedeniyle önerilir.)
• Vazopressörler (Noradrenalin, Dopamin)

2. Beta Blokör Zehirlenmesi

Mekanizma:

• Beta-adrenerjik reseptörleri bloke ederek kalp hızını ve kontraktilitesini azaltır.
• Kardiyak output azalır → Şiddetli hipotansiyon ve bradikardi gelişebilir.

Klinik Bulgular:

• Şiddetli bradikardi ve AV blok
• Hipotansiyon ve şok
• Bronkospazm (Özellikle astım hastalarında)
• Hipoglisemi (Özellikle çocuklarda)

Tedavi:

• Atropin (Bradikardiyi düzeltmek için)
• Glukagon (Beta bloker toksisitesine spesifik tedavi)
• Yüksek doz insülin ve glukoz tedavisi
• Lipid emülsiyon tedavisi (Özellikle lipofilik beta blokerlerde, örn: Propranolol)

3. ACE İnhibitörü ve ARB Zehirlenmesi

Mekanizma:

• Anjiyotensin II üretimini baskılayarak vazodilatasyon yapar.
• Renal perfüzyon azalır, hiperkalemi riski artar.

Klinik Bulgular:

• Hipotansiyon
• Bilinç değişiklikleri
• Hiperkalemi
• Akut böbrek yetmezliği

Tedavi:

• IV sıvı tedavisi (Hipotansiyon için)
• Vazopressörler (Noradrenalin, Dopamin)
• Hiperkalemi tedavisi (IV kalsiyum, insülin/glukoz, sodyum bikarbonat)

4. Alfa Blokör Zehirlenmesi

Mekanizma:

• Damar düz kaslarındaki alfa-1 reseptörleri bloke ederek şiddetli periferik vazodilatasyon yapar.

Klinik Bulgular:

• Şiddetli ortostatik hipotansiyon
• Refleks taşikardi
• Baş dönmesi, senkop

Tedavi:

• Sıvı resüsitasyonu
• Vazopressörler (Noradrenalin, Fenilefrin)

5. Diüretik Zehirlenmesi

Mekanizma:

• Elektrolit ve sıvı kaybına neden olur.
• Hipotansiyon, hipokalemi, hiponatremi gelişebilir.

Klinik Bulgular:

• Hipotansiyon, taşikardi
• Hipokalemi → Aritmiler
• Hiponatremi → Konfüzyon, nöbetler

Tedavi:

• Sıvı replasmanı
• Elektrolit düzeltme (Potasyum, sodyum replasmanı)

6. Santral Etkili Antihipertansif Zehirlenmesi (Klonidin, Metildopa)

Mekanizma:

• Santral alfa-2 agonist etkisiyle sempatik aktiviteyi baskılar.

Klinik Bulgular:

• Şiddetli bradikardi ve hipotansiyon
• Bilinç bulanıklığı, sedasyon, koma
• Solunum depresyonu

Tedavi:

• Atropin (Bradikardi için)
• IV sıvı tedavisi
• Vazopressörler (Noradrenalin, Dopamin)
• Naloksan (Klonidin toksisitesinde kısmen etkili olabilir)

Sonuç

Antihipertansif ilaçlar ile zehirlenme ciddi kardiyovasküler ve metabolik komplikasyonlara yol açabilir. Tedavide temel prensipler:

1. Hasta stabilizasyonu ve monitorizasyonu
2. IV sıvı ve vazopressör tedavisi (hipotansiyon için)
3. Spesifik antidotlar (Kalsiyum kanal blokörlerinde IV kalsiyum, beta blokerlerde glukagon vb.)
4. Elektrolit dengesizliklerinin düzeltilmesi

Ağır vakalarda yoğun bakım takibi ve ileri destek tedavileri (lipid emülsiyon tedavisi, ECMO gibi) gerekebilir.