Genel ve Lokal Anesteziklerle Zehirlenme ve Tedavisi
1. Giriş
Genel ve lokal anestezikler, cerrahi ve tıbbi müdahaleler sırasında ağrı hissini ortadan kaldırmak amacıyla kullanılan ilaçlardır. Ancak, aşırı doz, yanlış uygulama veya bireysel duyarlılık nedeniyle toksisite gelişebilir.
- Genel anestezikler → Bilinci ve ağrı hissini tamamen ortadan kaldırır.
- Lokal anestezikler → Sadece uygulandıkları bölgedeki ağrı iletimini bloke ederler.
Zehirlenmeler hızlı ve ölümcül olabilir! Kardiyovasküler ve solunum sistemi etkilenebilir.
I. GENEL ANESTEZİKLERLE ZEHİRLENME
2. Genel Anestezik Türleri ve Zehirlenme Riski
| Grup | Örnekler | Risk Faktörleri |
|---|---|---|
| İnhalasyon anestezikleri | Halotan, Sevofluran, İzofluran, Desfluran, Nitröz Oksit | Karaciğer toksisitesi, malign hipertermi |
| İntravenöz anestezikler | Propofol, Etomidat, Ketamin, Tiyopental | Solunum depresyonu, hipotansiyon, Propofol Enfüzyon Sendromu |
| Kas gevşeticiler | Süksinilkolin, Roküronyum, Veküronyum | Solunum yetmezliği, anaflaksi |
3. Zehirlenme Mekanizması
- Solunum depresyonu → Hipoksi, koma, solunum arresti
- Hipotansiyon ve kardiyak depresyon → Şok, aritmiler
- Nörolojik etkiler → Konfüzyon, nöbetler, koma
- Spesifik durumlar:
- Malign hipertermi (halotan, süksinilkolin) → Ölümcül hipertermi ve kas rijiditesi
- Propofol Enfüzyon Sendromu → Metabolik asidoz, kalp yetmezliği
4. Klinik Belirtiler
| Hafif Zehirlenme | Orta-Ağır Zehirlenme |
|---|---|
| Sersemlik, konfüzyon | Solunum depresyonu, koma |
| Hafif hipotansiyon | Hipotansiyon, kardiyak arrest |
| Baş dönmesi | Nöbetler, malign hipertermi |
| Bulantı, kusma | Şok, organ yetmezliği |
5. Tanı ve Laboratuvar Değerlendirmesi
- Klinik öykü: Anestezik madde kullanımı, doz aşımı
- Vital bulgular: Solunum hızı, oksijen saturasyonu, kan basıncı
- Kan gazı analizi: Hipoksi ve metabolik asidoz var mı?
- EKG: Kardiyak depresyon veya aritmi var mı?
- CK (Kreatin Kinaz) düzeyi: Malign hipertermi şüphesi varsa
- Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri
6. Tedavi Yaklaşımı
a) Destekleyici Tedavi (ABC Yaklaşımı)
- Hava yolu, solunum ve dolaşım desteği
- Oksijen ve mekanik ventilasyon
- Solunum depresyonu varsa entübasyon
- Hipotansiyon için IV sıvılar ve vazopressörler (noradrenalin)
- Malign Hipertermi Yönetimi
- Dantrolen sodyum (2.5 mg/kg IV) → Hayat kurtarıcıdır!
- Soğutma tedavisi (buz torbaları, soğuk IV sıvılar)
- Propofol Enfüzyon Sendromu
- Propofol kesilmeli
- Metabolik asidoz düzeltilmeli (sodyum bikarbonat)
- Özel Durumlar
- Ketamin zehirlenmesi → Ajitasyon ve halüsinasyonlar için benzodiazepinler
- Tiyopental aşırı dozu → Hemodiyaliz gerekebilir
Hasta yoğun bakımda izlenmelidir!
II. LOKAL ANESTEZİKLERLE ZEHİRLENME
7. Lokal Anestezik Türleri ve Zehirlenme Riski
| Grup | Örnekler | Risk Faktörleri |
|---|---|---|
| Ester grubu | Prokain, Tetrakain, Klorprokain | Alerjik reaksiyon riski yüksek |
| Amid grubu | Lidokain, Bupivakain, Ropivakain | Kardiyotoksisite riski yüksek |
8. Zehirlenme Mekanizması
- Sodyum kanal blokajı → Kardiyotoksisite ve nörotoksisite
- Sistemik toksisite (LAST: Lokal Anestezik Sistemik Toksisite)
- Yanlış damar içi enjeksiyon
- Yüksek doz uygulama
- Hızlı emilim (örn. interkostal blok)
9. Klinik Belirtiler
| Aşama | Belirtiler |
|---|---|
| Erken dönem (Nörotoksik) | Ağızda metalik tat, baş dönmesi, ajitasyon, konuşma bozukluğu |
| İleri dönem (Nöbetler ve bilinç değişiklikleri) | Kas seğirmeleri, nöbetler, bilinç kaybı |
| Ciddi durum (Kardiyotoksik) | Hipotansiyon, bradikardi, aritmi, kardiyak arrest |
Bupivakain en tehlikeli lokal anesteziktir! Kalp durmasına neden olabilir.
10. Tanı ve Laboratuvar Değerlendirmesi
- Hasta öyküsü: Anestezik madde, uygulama yeri, miktarı
- EKG: PR, QRS veya QT uzaması, ventriküler aritmiler
- Kan gazı: Metabolik asidoz ve hiperkapni (CO₂ artışı)
- Serum ilaç düzeyleri (Lidokain, Bupivakain)
11. Tedavi Yaklaşımı
a) Destekleyici Tedavi (ABC Yaklaşımı)
- Solunum desteği
- Oksijen
- Ağır vakalarda entübasyon
- Nöbet yönetimi
- Benzodiazepinler (Midazolam, Lorazepam)
- Refrakter nöbetlerde propofol veya barbitürat
- Kardiyotoksisite yönetimi
- Sıvı tedavisi (Ringer laktat, serum fizyolojik)
- Vazopressörler (noradrenalin, epinefrin dikkatli verilmelidir!)
- Lipid emülsiyon tedavisi (Intralipid 20%)
- 1.5 mL/kg IV bolus, ardından 0.25-0.5 mL/kg/dk infüzyon
- Yağda çözünen lokal anestezikleri bağlayarak toksisiteyi azaltır
- Özellikle Bupivakain toksisitesinde hayat kurtarıcıdır!
- Refrakter Kardiyak Arrest
- CPR + Lipid emülsiyon tedavisi
- Ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (ECMO) düşünülebilir
Lipid emülsiyon tedavisi erken uygulanmalıdır!
12. Sonuç
- Genel anestezik zehirlenmelerinde → Hızlı destekleyici tedavi, malign hipertermi için dantrolen.
- Lokal anestezik zehirlenmelerinde → Lipid emülsiyon tedavisi hayat kurtarıcıdır.
- Hastalar yoğun bakımda takip edilmelidir!