Uyuz Nedir? Nasıl Bulaşır? Sebepleri, Belirti ve Tedavi Yöntemleri
Uyuz, bir tür cilt hastalığı olup, ciltte şiddetli kaşıntıya ve kızarıklığa yol açan bir enfeksiyon durumudur. Uyuz, küçük bir parazit olan “Sarcoptes scabiei” adlı akar tarafından ortaya çıkar. Bu akar, cilt altına yerleşir ve ciltte tüneller açarak kaşıntı ve iltihaplanmaya neden olur. Uyuz, son derece bulaşıcı bir hastalık olup, tedavi edilmediği takdirde yayılabilir ve daha ciddi cilt sorunlarına yol açabilir.
Uyuz Nasıl Bulaşır?
Uyuz, genellikle doğrudan cilt teması yoluyla bulaşır. Bu hastalık, insanların birbiriyle yakın temasta bulunduğu yerlerde kolayca yayılabilir. Uyuzun bulaşma yolları şu şekildedir:
1. Direkt Cilt Teması
Uyuz, genellikle uzun süreli ve doğrudan cilt teması ile bulaşır. Bu, aynı yatakta yatmak, sarılmak veya elleri sıkça tutmak gibi durumlarla gerçekleşebilir.
2. Ortak Kullanılan Eşyalar
Uyuz akarları, bazen ortak kullanılan kıyafetler, yatak örtüleri, havlular ve diğer kişisel eşyalar yoluyla da bulaşabilir. Ancak, bu tür bulaşmalar, doğrudan cilt teması kadar yaygın değildir.
3. Kalabalık Ortamlar
Uyuz, okullar, askerî kamp alanları, huzurevleri, kreşler gibi kalabalık ortamlarda daha hızlı yayılabilir. Burada insanların yakın temasta bulunması, enfeksiyonun bulaşma riskini artırır.
4. Akarların Yaşama Süresi
Sarcoptes scabiei akarları, cilt dışında kısa süre yaşayabilse de, cilt üzerinde kaldığında hızla çoğalır ve ciltte yoğun bir kaşıntıya neden olur. Bu nedenle, akarların dış ortamda kısa süre hayatta kalması, bulaşmayı engellemez.
Uyuzun Sebepleri
Uyuzun temel sebebi, Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik akarların cilt altına yerleşmesi ve burada yuvalanmasıdır. Bu parazit, ciltte tüneller açarak yumurtlayıp çoğalır. Akarların neden olduğu enfeksiyon, kaşıntı, kızarıklık ve iltihaplanmaya yol açar. Uyuzun oluşmasına neden olan faktörler şunlardır:
1. Direkt Cilt Teması
Akarların cilt altına yerleşebilmesi için en önemli faktör, kişilerin yakın fiziksel temasta bulunmasıdır. Uzun süreli cilt teması, akarların bir kişiden diğerine geçmesine zemin hazırlar.
2. Bağışıklık Sistemi Zayıflığı
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, uyuz gibi enfeksiyonlara karşı daha hassas olabilir. Özellikle HIV/AIDS, kanser tedavisi gören hastalar veya organ nakli yapılmış bireylerde uyuz riski daha yüksektir.
3. Hijyen Koşulları
Kirli ve düzensiz hijyen koşulları, uyuzun yayılmasını kolaylaştırabilir. Ancak, uyuz sadece kötü hijyenle değil, yoğun cilt temasıyla da bulaşabilir.
4. Zayıf Temizlik ve Sık Kalabalık Ortamlar
Kalabalık ve hijyenik olmayan ortamlarda yaşayan kişilerde uyuzun yayılma olasılığı artar. Bu nedenle, kalabalık yerlerde hijyen kurallarına dikkat edilmesi önemlidir.
Uyuzun Belirtileri
Uyuzun belirtileri, akarların cilt altına yerleşmesinin ardından birkaç gün veya hafta içinde ortaya çıkabilir. İşte uyuzun yaygın belirtileri:
1. Şiddetli Kaşıntı
Uyuzun en belirgin belirtisi, şiddetli kaşıntıdır. Akarlar cilt altına yerleştiğinde, vücut bunlara tepki olarak kaşıntı oluşmasına yol açar. Kaşıntı, özellikle geceleri artabilir.
2. Ciltte Kızarıklık ve İltihaplanma
Cilt, akarların yerleştiği bölgelerde kızarıklık, döküntü ve iltihaplanma gösterir. Kaşıntı nedeniyle ciltte çizikler de oluşabilir, bu da ikinci enfeksiyonlara yol açabilir.
3. Tünel ve Döküntüler
Uyuz akarlarının yerleştiği bölgelerde tünel izleri görülebilir. Bu tüneller, küçük kırmızı veya beyaz çizikler şeklinde ciltte gözlemlenir. Ayrıca, tünel girişlerinde küçük kabarcıklar ve iltihaplar da oluşabilir.
4. Vücudun Çeşitli Bölgelerinde Şişlikler
Başta eller, parmaklar, bilekler, kollar, genital bölge, sırt ve ayak bilekleri olmak üzere, uyuzun en yaygın görüldüğü bölgelerde şişlikler ve kabarcıklar oluşabilir. Bazen, ciltte su toplaması da görülebilir.
5. Çocuklarda ve Bebeklerde Özellikler
Çocuklar ve bebeklerde uyuz daha yaygın ve ağır olabilir. Özellikle bebeklerin ciltlerinde, şiddetli kaşıntıya bağlı olarak yaralar ve derin izler oluşabilir. Ayrıca, bebeklerde saçlı deri, avuç içi ve ayak tabanlarında da uyuz belirtileri görülebilir.
Uyuzun Tedavi Yöntemleri
Uyuz tedavisi, akarları öldürmeye yönelik çeşitli ilaçlarla yapılır. Tedavi süreci, enfeksiyonun yayılmaması ve belirtilerin hafiflemesi için önemlidir.
1. Topikal İlaçlar
Uyuz tedavisinin en yaygın yöntemi, topikal ilaçlardır. Bunlar genellikle krem veya losyon şeklinde kullanılır ve cilt üzerinde akarları öldürmeye yardımcı olur. En yaygın kullanılan ilaçlar şunlardır:
- Permetrin kremi: Uyuz tedavisinde en etkili ilaçlardan biridir. Cilt üzerine uygulanarak akarları öldürür.
- Krotamiton losyonu: Kaşıntıyı azaltmak ve akarları öldürmek için kullanılır.
- Benzil benzoat losyonu: Akarları öldüren başka bir topikal ilaçtır.
2. Ağız Yoluyla Alınan İlaçlar
Bazı durumlarda, özellikle şiddetli vakalarda ağız yoluyla alınan ilaçlar gerekebilir. Bunlar genellikle doktor tarafından reçete edilir ve ciltteki akarları yok etmek için kullanılır. İlaçlar arasında ivermektin yer alır.
3. Cilt Bakımı ve Hijyen
Tedavi sürecinde, uyuzdan etkilenen kişi ve onunla yakın temasta bulunanlar, tedaviye başlamadan önce hijyenik önlemler almalıdır. Kişisel eşyaların, yatak örtülerinin ve kıyafetlerin düzenli olarak yüksek sıcaklıkta yıkanması önemlidir.
4. Kaşıntı Giderici Tedavi
Kaşıntıyı hafifletmek için doktor tarafından antihistaminikler veya kaşıntı giderici kremler önerilebilir. Ayrıca, şiddetli kaşıntı ve iltihaplanma durumlarında kortikosteroidler de kullanılabilir.
5. Tedaviye Devam Etme
Tedavi sonrasında, belirtiler tam olarak geçmeden tedavi kesilmemelidir. Çünkü akarlar cilt altında tamamen ölmüş olmayabilir. İlaç tedavisinin birkaç hafta sürebilmesi mümkündür.
Sonuç
Uyuz, bulaşıcı ve rahatsız edici bir cilt hastalığıdır. Uyuzun temel sebebi, cilt altına yerleşen Sarcoptes scabiei adlı akardır. Şiddetli kaşıntı, ciltte kızarıklık, tünel izleri gibi belirtilerle kendini gösterir. Uyuz, doğrudan cilt teması ve ortak kullanılan eşyalar yoluyla bulaşabilir. Tedavi, topikal ilaçlar ve bazen ağız yoluyla alınan ilaçlarla yapılır. Tedavi sürecinde hijyen önlemleri ve kişisel bakım da önemlidir. Eğer uyuzdan şüphe ediliyorsa, bir sağlık profesyoneline başvurulması gerekmektedir.
Etiketler: #Uyuz #SarcoptesScabiei #CiltHastalıkları #Kaşıntı #BulaşıcıHastalıklar #UyuzTedavisi #CiltBakımı #Hijyen