Acil Serviste Nörolojik Krizler: Epilepsi ve Nöbetlere Müdahale
Epilepsi Nedir?
Epilepsi, beyindeki anormal elektriksel aktivite nedeniyle tekrarlayan nöbetlere yol açan kronik bir nörolojik hastalıktır. Nöbetler, ani ve geçici beyin fonksiyonu kaybı ile karakterizedir. Epilepsi, tüm dünyada yaygın olarak görülen bir durum olup, acil servislerde sık karşılaşılan nörolojik krizlerden biridir.
Epilepsi ve Nöbet Türleri
Genel Nöbetler
Genel nöbetler, beynin her iki yarım küresini etkileyen nöbetlerdir ve genellikle bilinç kaybı ile birlikte gelir. Bunlar, tonik-klonik nöbetler olarak da bilinir ve vücutta kasılmalar ve titremelere yol açar.
Fokal Nöbetler
Fokal nöbetler, beynin belirli bir bölgesindeki anormal elektriksel aktiviteler nedeniyle ortaya çıkar. Bu tür nöbetler, genellikle bilinç kaybı olmadan başlar ancak zamanla bilinci etkileyebilir.
Absans Nöbetleri
Absans nöbetleri, kısa süreli bilinç kaybı ve gözlerde sabitlenme gibi belirtilerle kendini gösterir. Çocuklarda yaygın olan bir nöbet türüdür.
Myoklonik Nöbetler
Myoklonik nöbetler, kaslarda ani ve hızlı kasılmalarla karakterizedir. Bu nöbetler genellikle uyandırılmamış bir kişinin vücudunda görülür.
Epilepsi Krizinin Belirtileri
Kasılmalar ve Titremeler
Epilepsi nöbetlerinde vücutta ani kasılmalar, titremeler ve kontrollü hareketler gözlemlenir. Bu, nöbetin en belirgin ve tanınabilir belirtisidir.
Bilinç Kaybı
Nöbet sırasında, kişi bilinç kaybı yaşayabilir. Kişi, çevresine tepki veremez ve hareketleri kontrol edemez.
Gözlerde Sabitlenme veya Hareket
Bazı nöbet türlerinde, gözlerde sabitlenme veya istemsiz göz hareketleri görülebilir.
Hızlı Nefes Alıp Verme
Nöbet esnasında, hastanın solunumu hızlanabilir ve buna bağlı olarak, kişi oksijen yetersizliği yaşayabilir.
Ağızdan Köpük veya Salya Gelmesi
Nöbet sırasında, bazı hastalar ağızlarından köpük veya salya çıkarabilir. Bu durum, ciddi bir nöbetin belirtisi olabilir.
Kaslarda Sertlik veya Gevşeme
Nöbetler sırasında, vücutta kasılmalar sonucu sertlik oluşabilir ya da bazen vücutta gevşeme ve kontrol kaybı görülebilir.
Epilepsi Krizinin Tanısı
Klinik Değerlendirme
Nöbet, genellikle gözlemler ve hastanın semptomları üzerinden tanı alır. Bir hastanın epilepsi nöbeti geçirip geçirmediğini anlamak için nörolojik muayene yapılır.
EKG ve Beyin Elektriksel Aktivitesi İzleme
Nöbetlerin beynin elektriksel aktivitesinden kaynaklandığı anlaşılabilmesi için EEG (Elektroensefalogram) testi kullanılır. Bu test, beyin dalgalarını ölçerek nöbetlerin türünü belirlemeye yardımcı olur.
Nörolojik Muayene
Beyindeki herhangi bir yapı bozukluğu olup olmadığını anlamak için nörolojik muayene yapılır. Ayrıca, nöbetin neden olduğu beyindeki değişiklikleri tespit etmek amacıyla beyin MR’ı veya tomografisi çekilebilir.
Epilepsi ve Nöbetlere Acil Müdahale
1. Güvenli Ortam Sağlama
a. Kişiyi Tehlikelerden Uzaklaştırın
Nöbet geçiren kişiyi çevresindeki tehlikelerden uzak tutmak çok önemlidir. Başını sert bir zemine çarpmaması için koruyun ve etrafındaki kesici cisimlerden uzaklaştırın.
b. Yatırın ve Başını Koruyun
Kişiyi yan yatırarak, başının sabitlenmesini sağlayın. Kişinin dilini ısırmasını engellemek için ağzına hiçbir şey sokmayın. Bu durum, ciddi yaralanmalara yol açabilir.
c. Solunum Yolu Açıklığı Sağlayın
Nöbet sırasında, hastanın solunum yollarını açık tutmak için dikkatli olun. Ayrıca, başın geriye doğru eğilmesine yardımcı olun.
2. Nöbeti İzleme ve Süresini Takip Etme
a. Nöbet Süresini İzleyin
Nöbetin süresi, tedaviye karar verilmesinde çok önemlidir. Eğer nöbet 5 dakika veya daha uzun sürüyorsa, acil müdahale gereklidir. Uzun süren nöbetler, beyin hasarına yol açabilir.
b. Nöbetin Türünü Belirleme
Eğer mümkünse, nöbetin türünü belirlemeye çalışın. Fokal nöbetler ile genel nöbetlerin tedavi yaklaşımları farklıdır.
3. İlaç Tedavisi
a. Diazepam ve Lorazepam
Acil serviste nöbet geçiren bir hastaya, genellikle intravenöz diazepam veya lorazepam gibi benzodiazepinler uygulanır. Bu ilaçlar, nöbetlerin durmasına yardımcı olur ve beynin elektriksel aktivitesini stabilize eder.
b. Antiepileptik İlaçlar
Nöbetin kontrol altına alınması amacıyla, uzun süreli tedavi için antiepileptik ilaçlar (örn. fenitoin, valproat) başlanabilir. Bu ilaçlar, nöbetlerin tekrarını engellemeyi amaçlar.
c. Barbitüratlar ve Ergotaminler
Şiddetli ve kontrol altına alınamayan nöbetlerde, barbitüratlar ve ergotaminler gibi ilaçlar kullanılabilir.
4. Nörolojik Gözlem ve Hastaneye Yatış
a. Hastaneye Yatış
Eğer nöbet 5 dakikadan uzun sürüyorsa veya birden fazla nöbet meydana geliyorsa, hastanın hastaneye yatışı gereklidir. Burada, hasta, daha ileri tetkikler ve tedavi için izlenir.
b. Nörolojik İzlem
Nöbet geçiren hastaların nörolojik durumları izlenmeli ve EEG, MR gibi ileri tetkiklerle beyindeki herhangi bir anormallik olup olmadığı kontrol edilmelidir.
5. Kriz Sonrası Bakım
a. Rehabilitasyon
Nöbetin ardından, hasta sakinleşmeye başlasa da, baş dönmesi, kas zayıflığı veya yorgunluk gibi belirtiler görülebilir. Hastanın iyileşme sürecinde destekleyici bakım önemlidir.
b. Psiko-sosyal Destek
Nöbet geçiren hastalar, psikolojik destek alabilirler. Epilepsi hastalığı, sosyal izolasyona ve psikolojik baskılara neden olabileceğinden, psikolojik destek önemli bir tedavi aşamasıdır.
Sonuç: Epilepsi ve Nöbetlere Erken Müdahale
Epilepsi ve nöbetler, acil serviste hızla müdahale edilmesi gereken nörolojik krizlerdir. Erken tedavi, nöbetin süresini kısaltabilir, komplikasyonları önleyebilir ve hastanın yaşam kalitesini artırabilir. Nöbet geçiren bir hasta için doğru bir müdahale, hayat kurtarıcı olabilir. Bu yüzden, acil servis çalışanlarının bu tür krizlere karşı hazırlıklı olmaları büyük önem taşır.