Akciğer Kanseri Tedavisinde EGFR ve ALK İnhibitörleri

Giriş

Akciğer kanseri, dünya genelinde en sık görülen ve en çok ölüme yol açan kanser türlerinden biridir. Özellikle küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK) tipinde, moleküler düzeyde hedeflenmiş tedavilerin geliştirilmesiyle sağkalım süresi ve yaşam kalitesi belirgin ölçüde artmıştır. Bu alandaki en önemli ilerlemelerden ikisi, EGFR (epidermal büyüme faktörü reseptörü) ve ALK (anaplastik lenfoma kinaz) mutasyonlarını hedefleyen inhibitörlerin geliştirilmesidir.

EGFR Mutasyonu ve Tedavisi

EGFR Nedir?

EGFR, hücre büyümesi ve çoğalmasını düzenleyen bir reseptördür. Mutasyona uğradığında hücreler kontrolsüz şekilde çoğalabilir ve tümör oluşur. En sık görülen EGFR mutasyonları:

Ekson 19 delesyonları
Ekson 21 L858R nokta mutasyonu

Bu mutasyonlar genellikle Asyalı hastalar, kadınlar ve sigara içmeyenlerde daha sık görülür.

EGFR İnhibitörleri

Birinci nesil: Gefitinib, Erlotinib
İkinci nesil: Afatinib, Dacomitinib
Üçüncü nesil: Osimertinib (T790M mutasyonuna karşı etkilidir)

Osimertinib, günümüzde ilk basamak tedavi olarak da onay almıştır çünkü hem santral sinir sistemi penetrasyonu yüksektir hem de direnç gelişimine karşı etkilidir.

ALK Rearranjmanı ve Tedavisi

ALK Nedir?

ALK füzyonları (en sık EML4-ALK) genellikle genç, sigara içmeyen veya az içmiş hastalarda görülür. Bu genetik değişiklik, tümör hücrelerinde sürekli bir büyüme sinyali oluşturur.

ALK İnhibitörleri

Birinci nesil: Crizotinib
İkinci nesil: Alectinib, Brigatinib, Ceritinib
Üçüncü nesil: Lorlatinib

Alectinib, günümüzde ilk basamakta tercih edilen ilaçlardan biridir çünkü beyin metastazlarına karşı güçlü etkinliği vardır ve daha az toksisiteye sahiptir.

Etkinlik ve Direnç

EGFR ve ALK inhibitörleri başlangıçta yüksek yanıt oranları sağlar. Ancak zamanla:

İkincil mutasyonlar (örneğin T790M)
Bypass yollarının aktivasyonu
gibi nedenlerle direnç gelişebilir.

Bu durumda yeni nesil inhibitörler ya da kombinasyon tedavileri gündeme gelir.

Klinik Uygulama ve Test Zorunluluğu

KHDAK tanısı alan tüm hastalarda, özellikle adenokarsinom histolojisi varsa, EGFR ve ALK mutasyon testleri yapılmalıdır. Bu testler genellikle:

Doku biyopsisi
Sıvı biyopsi (plazmadan DNA analizi) ile yapılabilir.

Özetle

EGFR ve ALK inhibitörleri, akciğer kanserinde kişiye özel tedavi dönemini başlatmış, özellikle mutasyon taşıyan hastalarda kemoterapiye kıyasla çok daha etkili olmuştur. Doğru hasta seçimi, mutasyon analizi ve direnç takibi, bu tedavilerin başarısını doğrudan etkiler.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: Akciğer kanseri, EGFR mutasyonu, ALK füzyonu, hedefe yönelik tedavi, osimertinib, alectinib, kişiselleştirilmiş onkoloji, KHDAK.