Aşağıda Tıbbi El Kitabı projen için özenle hazırlanmış, bilimsel doğruluğu yüksek ve SEO uyumlu “Akut Böbrek Hasarı ve Evreleme Kriterleri (RIFLE, AKIN, KDIGO)” başlıklı makaleyi sunuyorum:
Akut Böbrek Hasarı ve Evreleme Kriterleri (RIFLE, AKIN, KDIGO)
Akut Böbrek Hasarı (ABH) Nedir?
Akut Böbrek Hasarı (ABH), böbrek fonksiyonlarında saatler veya günler içinde gelişen ani bir azalma ile karakterizedir. GFR düşüşü, serum kreatininde artış ve idrar çıkışında azalma ile klinik olarak tanımlanır. Erken tanı, evreleme ve tedaviye yön veren kriterlerin doğru şekilde kullanılması, geri dönüşümlü evrede müdahale edilmesini sağlar.
Patofizyolojik Sınıflama
- Prerenal ABH: Renal perfüzyonun azalması (hipovolemi, düşük kardiyak output)
- Renal (İntrensek) ABH: Glomerül, tübül, interstisyum veya vasküler yapılarda hasar
- Postrenal ABH: Üriner outflow obstrüksiyonu (örneğin prostat hiperplazisi)
ABH Evreleme Kriterleri
1. RIFLE Kriterleri (2004)
RIFLE, akut böbrek hasarını tanımlayan ilk sistematik evreleme modelidir.
| Kategori | Kreatinin/GFR Kriteri | İdrar Çıkışı Kriteri |
|---|---|---|
| Risk | Kreatinin ×1.5 veya GFR ↓ %25 | < 0.5 mL/kg/saat ≥ 6 saat |
| Injury | Kreatinin ×2 veya GFR ↓ %50 | < 0.5 mL/kg/saat ≥ 12 saat |
| Failure | Kreatinin ×3 veya GFR ↓ %75 / >4.0 mg/dL | < 0.3 mL/kg/saat ≥ 24 saat veya anüri ≥ 12 saat |
| Loss | Kalıcı böbrek kaybı (>4 hafta) | – |
| End-stage | ESRD (>3 ay) | – |
2. AKIN Kriterleri (2007)
AKIN (Acute Kidney Injury Network), RIFLE’ın revize edilmiş hâlidir. GFR yerine sadece kreatinin ve idrar çıkışı değerlendirilir.
| Evre | Kreatinin Artışı | İdrar Çıkışı |
|---|---|---|
| 1 | ≥0.3 mg/dL artış veya 1.5–2× artış | <0.5 mL/kg/saat ≥ 6 saat |
| 2 | 2–3× artış | <0.5 mL/kg/saat ≥ 12 saat |
| 3 | >3× artış veya >4.0 mg/dL ve ani ≥0.5 mg/dL artış | <0.3 mL/kg/saat ≥ 24 saat veya anüri ≥ 12 saat |
3. KDIGO Kriterleri (2012)
KDIGO (Kidney Disease: Improving Global Outcomes), en güncel ve yaygın kullanılan evreleme sistemidir. AKIN ve RIFLE sistemlerinin sentezidir.
Tanım:
- 48 saat içinde ≥0.3 mg/dL serum kreatinin artışı
- Veya 7 gün içinde ≥1.5 kat serum kreatinin artışı
- Veya <0.5 mL/kg/saat idrar çıkışı ≥6 saat
Evreleme:
| Evre | Kreatinin Artışı | İdrar Çıkışı |
|---|---|---|
| 1 | ≥0.3 mg/dL artış veya 1.5–1.9 kat artış | <0.5 mL/kg/saat ≥ 6 saat |
| 2 | 2.0–2.9 kat artış | <0.5 mL/kg/saat ≥ 12 saat |
| 3 | ≥3 kat artış veya ≥4.0 mg/dL veya RRT başlama | <0.3 mL/kg/saat ≥ 24 saat veya anüri ≥ 12 saat |
Klinik Anlam ve Tedaviye Etkisi
- Evre 1‘de konservatif sıvı replasmanı ve nefrotoksinlerden kaçınma yeterli olabilir.
- Evre 2-3 hastalarda yoğun monitorizasyon, diyaliz ihtiyacı değerlendirilir.
- RRT (Renal Replasman Tedavisi) endikasyonları: inatçı hiperkalemi, asidoz, üremik belirtiler, volüm yükü.
Risk Faktörleri
- İleri yaş
- Sepsis
- İnvaziv cerrahi
- Nefrotoksik ilaçlar (NSAİİ, aminoglikozidler, radyokontrast)
- Kronik böbrek hastalığı (KBH) öyküsü
Önleme Stratejileri
- Volüm durumu takibi: Özellikle cerrahi ve yoğun bakım hastalarında
- Nefrotoksinlerden kaçınma
- İdrar çıkışı izleme: Erken tanı için kritik
- Zamanında RRT kararı: Klinik kötüleşmeyi engeller
Özetle
Akut böbrek hasarı, erken tanı ve evrelemeye duyarlı, geri dönüş potansiyeli olan bir klinik tablodur. RIFLE, AKIN ve KDIGO kriterleri; tanı, risk sınıflaması ve tedavi kararlarında yol göstericidir. Günümüzde KDIGO, en kapsamlı ve klinik pratiğe entegre sistem olarak öne çıkmaktadır.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler: akut böbrek hasarı, ABH evreleme, RIFLE kriteri, AKIN, KDIGO, serum kreatinin, idrar çıkışı, renal replasman tedavisi, yoğun bakım nefrolojisi