Akut Koroner Sendromlarda Acil Müdahale Protokolleri
Akut Koroner Sendrom Nedir?
Akut Koroner Sendrom (AKS), kalp kasını besleyen koroner arterlerin ani ve ciddi şekilde daralması ya da tamamen tıkanması sonucu gelişen, yüksek mortalite ve morbidite riskine sahip acil bir klinik tablodur. AKS; unstabil anjina, non-ST segment elevasyonlu miyokard enfarktüsü (NSTEMI) ve ST segment elevasyonlu miyokard enfarktüsü (STEMI) olmak üzere üç temel klinik formda değerlendirilir. Her biri için acil müdahale algoritmaları değişmekle birlikte, tanı ve tedavi hızı hastanın yaşam süresi ve kalp fonksiyonları açısından belirleyicidir.
Klinik Belirti ve Tanı Araçları
Başlıca Klinik Bulgular
- Göğüs ortasında baskı tarzında, 20 dakikadan uzun süren ağrı
- Ağrının sol kola, boyuna, çeneye yayılması
- Terleme, bulantı, solukluk
- Dispne, senkop
- Hipotansiyon ya da kardiyojenik şok tablosu
Hızlı Tanı Yöntemleri
- 12 derivasyonlu EKG: STEMI’de ST elevasyonu; NSTEMI’de ST depresyonu veya T inversiyonu
- Kardiyak biyobelirteçler: Troponin I/T (yüksek duyarlılıklı testlerle 1-3 saatte anlamlı sonuç alınabilir)
- Ekokardiyografi: Bölgesel duvar hareket bozuklukları
- Koroner anjiyografi: Tıkanıklık lokasyonunun kesin belirlenmesi
STEMI’de Acil Müdahale Protokolü
“Kapıdan balon zamanının” <90 dakika olması hedeflenir.
1. İlk 10 Dakikada Yapılacaklar:
- Hızlı anamnez ve fizik muayene
- EKG çekimi
- Oksijen desteği (SpO₂ <%90)
- Aspirin 300 mg çiğnetilerek verilir
- P2Y12 inhibitörü (tikagrelor, prasugrel veya klopidogrel)
- Antikoagülasyon (heparin veya enoksaparin)
- Nitrogliserin (kontrendikasyon yoksa)
- Morfin (şiddetli ağrı varsa)
2. Revaskülarizasyon Seçenekleri:
- Primer perkütan koroner girişim (PCI): Tercih edilen yöntem
- Fibrinolitik tedavi: PCI mümkün değilse ilk 30 dakikada uygulanmalı (tenekteplaz, alteplaz)
3. Yoğun Bakım İzlemi:
- Devam eden aritmiler, hipotansiyon, sol ventrikül disfonksiyonu takibi
- EKG ve troponin seri ölçümleri
- Beta-blokerler, ACE inhibitörleri ve statinler başlanır
NSTEMI ve Unstabil Anjina’da Müdahale
NSTEMI, kalp kasında subendokardiyal iskemiye işaret ederken; unstabil anjina, miyokardiyal nekroz olmadan ilerleyici iskemi tablosudur. Her iki durumda da yüksek riskli hastalarda erken invaziv yaklaşım gereklidir.
1. İlk Yaklaşım:
- Aspirin + P2Y12 inhibitörü
- Antikoagülan tedavi (heparin, enoksaparin, fondaparinuks)
- Beta-bloker (kontrendikasyon yoksa)
- Statin (yüksek doz)
- Oksijen, nitrogliserin ve morfin semptomatik destek olarak uygulanır
2. Risk Stratifikasyonu:
- GRACE ve TIMI skorları ile erken invaziv yaklaşım kararı
- Yüksek riskli hastalara 24 saat içinde koroner anjiyografi
3. Girişimsel Tedavi Kararları:
- Stentleme (bare metal ya da ilaç salınımlı stent)
- Gerekirse koroner arter bypass cerrahisi (CABG)
Acil Müdahale Zinciri ve Ekip Yönetimi
Ambulans Öncesi Dönem:
- Hastanın semptomları başladığı anda 112 acil çağrı yapılmalı
- Aspirin alması önerilir (önceden kontrendike değilse)
Acil Servis Ekipleri:
- EKG ilk 10 dakikada çekilmeli
- STEMI tanısı varsa hızlı karar süreci başlatılır
- PCI ekibi haberdar edilir; gerekiyorsa başka merkeze transfer
Reperfüzyon Öncesi Hazırlık:
- Gerekli onam formları alınır
- Kan örnekleri hazırlanır
- Anjiyo laboratuvarına transfer
Takip ve Sekonder Önleme Stratejileri
- Dörtlü koruma: Aspirin, P2Y12 inhibitörü, statin, beta-bloker
- Yaşam tarzı düzenlemeleri (sigara bırakma, diyet, egzersiz)
- Gerekirse e-rehabilitasyon veya fiziksel kardiyak rehabilitasyon programları
- Rutin kontrol EKG ve troponin takibi
- Reenfarktüs riskine karşı yakın izlem ve hasta eğitimi
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Akut koroner sendrom şüphesinde zaman kaybetmeden bir kardiyoloji uzmanına veya acil servise başvurmanız hayati önem taşır.
Anahtar Kelimeler: akut koroner sendrom, STEMI, NSTEMI, EKG, troponin, PCI, fibrinolitik tedavi, acil müdahale, kardiyoloji, revaskülarizasyon