Akut ve Kronik Lösemi: Tanı, Tedavi ve Prognostik Faktörler

Lösemi Nedir?

Lösemi, kemik iliğinde başlayan ve kan hücrelerini etkileyen kanser türlerinden biridir. Kötü huylu (kanserli) hücreler, genellikle beyaz kan hücreleri, hızla çoğalarak sağlıklı hücrelerin üretimini engeller. Lösemi, akut ve kronik olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Akut lösemi, hızla gelişirken, kronik lösemi daha yavaş bir seyir izler. Her iki tür de ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir, ancak tedavi yaklaşımları ve prognozları farklılık gösterir.

1. Akut Lösemi

Akut Lösemi Nedir?

Akut lösemi, kanserli beyaz kan hücrelerinin hızla çoğaldığı ve normal kan hücresi üretiminin engellendiği bir kanser türüdür. Akut lösemi iki ana tipe ayrılır: akut lenfoblastik lösemi (ALL) ve akut miyeloid lösemi (AML). Akut lösemi, tedavi edilmezse hızla ölümcül olabilir.

Akut Lösemi Nedenleri:

Genetik faktörler: Genetik mutasyonlar ve kromozom bozuklukları akut lösemiye yol açabilir.
Çevresel faktörler: Radyasyona maruz kalma, bazı kimyasal maddeler ve kanser tedavisi gibi etmenler risk faktörleridir.
Viral enfeksiyonlar: Bazı virüsler, özellikle insan T hücreli lenfotropik virüs (HTLV), lösemi riskini artırabilir.

Akut Lösemi Belirtileri:

Aşırı yorgunluk
Solukluk ve halsizlik
Ateş
İştah kaybı
Kemik ve eklem ağrıları
Kanamalar (örneğin, burun kanamaları, diş eti kanamaları)

Akut Lösemi Tanısı:

Kan testleri: Tam kan sayımı (CBC) ve periferal kan smear’ı, lösemi hücrelerinin varlığını gösterir.
Kemik iliği aspirasyonu: Lösemi hücrelerinin kemik iliğindeki varlığını tespit etmek için yapılır.
Genetik testler: Lösemi hücrelerindeki kromozomal değişiklikler ve genetik mutasyonlar analiz edilebilir.
Doku örnekleri ve biyopsi: Akut löseminin kesin tanısını koymak için gerekebilir.

Akut Lösemi Tedavisi:

Kemoterapi: Akut lösemi tedavisinde temel tedavi yöntemi, kanserli hücreleri yok etmek için kullanılan kemoterapidir. Birkaç aşamalı tedavi planı içerir.
İmmünoterapiler: Bazı akut lösemi türlerinde, bağışıklık sisteminin kanser hücreleriyle savaşmasını sağlamak için immünoterapiler kullanılır.
Kemik iliği nakli: Kemik iliği transplantasyonu, özellikle kemoterapiden sonra tekrarlayan lösemi vakalarında etkili olabilir.
Hedefe yönelik tedavi: Genetik mutasyonlara odaklanan tedavi seçenekleri, belirli lösemi türleri için geliştirilmektedir.

Akut Lösemi Prognostik Faktörleri:

Yaş: Genç hastalarda tedaviye yanıt genellikle daha iyidir.
Genetik faktörler: Kromozomal değişiklikler, tedaviye yanıtı ve hastalığın seyrini etkileyebilir.
Kemoterapiye yanıt: İlk tedaviye verilen yanıt, prognoz üzerinde büyük etkiye sahiptir.
Hastalık evresi: Hastalığın ne kadar yaygın olduğu ve hangi organları etkilediği, tedavi planını belirler.

2. Kronik Lösemi

Kronik Lösemi Nedir?

Kronik lösemi, daha yavaş gelişen ve çoğu zaman uzun süre semptom göstermeyen bir lösemi türüdür. Kronik lösemi, genellikle hücrelerin olgunlaşma sürecinde bozukluklar sonucu meydana gelir. Kronik lenfositik lösemi (KLL) ve kronik miyeloid lösemi (KML) olmak üzere iki ana türü vardır.

Kronik Lösemi Nedenleri:

Genetik faktörler: Kronik lösemi genetik mutasyonlarla ilişkilidir, özellikle KML için Philadelphia kromozomu önemli bir bulgudur.
Çevresel faktörler: Uzun süreli kimyasal maddelere maruz kalma ve radyasyon, kronik lösemi riskini artırabilir.
Ailesel yatkınlık: Ailede lösemi öyküsü, bu hastalığın gelişme riskini artırabilir.

Kronik Lösemi Belirtileri:

Yorgunluk ve halsizlik
Kilo kaybı
Ateş ve gece terlemeleri
Büyümüş lenf bezleri
Karaciğer ve dalak büyümesi
Kemik ağrıları

Kronik Lösemi Tanısı:

Kan testleri: Tam kan sayımı (CBC) ile hastalar genellikle yüksek beyaz kan hücresi sayısına sahiptir. Periferal kan smear’ında olgunlaşmamış beyaz kan hücreleri görülebilir.
Kemik iliği biyopsisi: Lösemi hücrelerinin varlığını ve tipini doğrulamak için yapılır.
Genetik testler: Özellikle KML’de Philadelphia kromozomu varlığı araştırılır.
Ultrasonografi veya BT taramaları: Dalak ve karaciğer büyümesini değerlendirmek için kullanılır.

Kronik Lösemi Tedavisi:

Kemoterapi: Kemoterapi, lösemi hücrelerini hedef alarak öldürmeye yönelik tedavi yöntemidir. Ancak kronik lösemi için daha az agresif tedavi seçenekleri de bulunmaktadır.
İmmünoterapi: Kronik lösemi tedavisinde bağışıklık sistemini destekleyen tedaviler, hastaların tedaviye yanıtını iyileştirebilir.
Hedefe yönelik tedavi: KML’de Philadelphia kromozomunun oluşturduğu BCR-ABL füzon genine yönelik hedefe yönelik tedaviler, bu hastalarda etkili olabilir.
Kök hücre nakli: Kemik iliği transplantasyonu, özellikle tedaviye dirençli vakalarda düşünülebilir.

Kronik Lösemi Prognostik Faktörleri:

Yaş: Genç hastalar, tedaviye daha iyi yanıt verebilir ve prognozları daha iyidir.
Hastalık evresi: KLL’de hastalığın ileri evrelerde olması kötü prognoz anlamına gelir. KML’de Philadelphia kromozomu varlığı önemli bir prognoz faktörüdür.
Tedaviye yanıt: Hastanın tedaviye verdiği yanıt, uzun dönem prognozu belirleyebilir.
Genetik faktörler: Özellikle KML hastalarında genetik değişiklikler tedavi stratejilerini etkiler.

Özetle

Lösemi, akut ve kronik formlarıyla önemli bir kanser türüdür. Akut lösemi, hızla gelişirken, kronik lösemi daha yavaş bir seyir izler. Akut lösemi genellikle kemoterapi ve kemik iliği nakli gibi agresif tedavilerle tedavi edilirken, kronik lösemi daha sınırlı tedavi seçeneklerine sahiptir ve hastalık daha uzun bir süre izlenebilir. Hem akut hem de kronik lösemide, genetik faktörler, tedaviye yanıt ve hastalığın evresi, tedavi süreci ve prognoz üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. Erken tanı, doğru tedavi planlaması ve düzenli izleme, lösemi hastalarının yaşam kalitesini artırabilir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.