Alerji ve Aşırı Duyarlılık: Aktif T Hücrelerinin Aşırı Duyarlılık Reaksiyonu

Aşırı Duyarlılık (Hipersensitivite) Nedir?

Aşırı duyarlılık, bağışıklık sisteminin zararsız bir antijene karşı anormal veya aşırı bir yanıt vermesiyle ortaya çıkan patolojik bir immün yanıt türüdür. Bu durum genellikle alerjen adı verilen çevresel maddelere karşı gelişir. Aşırı duyarlılık reaksiyonları hem antikorlar (özellikle IgE) hem de T lenfositleri gibi hücresel immün unsurlar aracılığıyla ortaya çıkabilir.

Alerji Nedir?

Alerji, bağışıklık sisteminin polen, toz, gıda, ilaç gibi genellikle zararsız maddelere karşı verdiği tip I hipersensitivite reaksiyonudur. Bu yanıt, mast hücreleri, bazofiller ve özellikle IgE antikorlarının aşırı aktivasyonu ile gerçekleşir. Ancak alerjik tepkilerin bazı türleri doğrudan T hücreleri aracılığıyla gelişen geç tip aşırı duyarlılık (tip IV) biçiminde de olabilir.

Aşırı Duyarlılık Tipleri

Gell ve Coombs tarafından sınıflandırılmış dört temel hipersensitivite tipi bulunmaktadır:

Tip I – İmmünoglobulin E (IgE) Aracılı Alerjik Reaksiyonlar

Ana aktörler: IgE antikorları, mast hücreleri, bazofiller
Mekanizma: Alerjenle karşılaşan IgE antikoru mast hücrelerine bağlanır, ikinci maruziyette histamin gibi mediatörler salınır.
Örnekler: Astım, saman nezlesi, anafilaksi

Tip II – Sitotoksik Antikorlar Aracılı Reaksiyonlar

Ana aktörler: IgG ve IgM antikorları
Hedef: Hücre yüzeylerindeki antijenler
Örnekler: Hemolitik anemi, Goodpasture sendromu

Tip III – İmmün Kompleks Aracılı Reaksiyonlar

Mekanizma: Antijen-antikor kompleksleri damar cidarlarında birikir, kompleman sistemi aktive olur
Örnekler: Sistemik lupus eritematozus, serum hastalığı

Tip IV – Gecikmiş Tip T Hücre Aracılı Reaksiyonlar

Ana aktörler: Aktive T hücreleri (özellikle CD4+ Th1 ve CD8+ sitotoksik T hücreler)
Özellik: Antikor rolü yoktur; tamamen hücresel yanıt temellidir.
Reaksiyon süresi: 24–72 saat sonra gelişir (gecikmiş tip)
Örnekler: Tüberkülin testi (PPD), kontakt dermatit (örneğin nikel alerjisi), kronik transplant red reaksiyonu

Tip IV Aşırı Duyarlılık ve Aktif T Hücrelerinin Rolü

Mekanizma

İlk duyarlanma (sensitizasyon) aşaması: Antijenle ilk temas sonrası, antijen sunan hücreler (makrofajlar, dendritik hücreler) ilgili antijeni MHC-II molekülleriyle birlikte naif CD4+ T hücrelerine sunar.
Efektör aşama: Duyarlılaşmış T hücreleri, tekrar aynı antijenle karşılaştığında proinflamatuvar sitokinler (IFN-γ, TNF-α, IL-2) salgılar. Bu, makrofajları ve diğer bağışıklık hücrelerini aktive ederek doku hasarına yol açar.

Aktif T Hücrelerinin Görevleri

Th1 hücreleri: Makrofaj aktivasyonu, hücresel bağışıklığın organizasyonu
CD8+ sitotoksik T hücreleri: Antijen sunan hücrelerin veya enfekte hücrelerin doğrudan öldürülmesi
Th17 hücreleri: Nötrofil aktivasyonu ve doku inflamasyonu

Klinik Örnekler

1. Kontakt Dermatit

Nikel, lateks, zehirli sarmaşık gibi maddelere karşı deride gelişen gecikmiş tip reaksiyondur. T hücreleri, ciltte lokal inflamasyon ve epidermal hasar oluşturur.

2. Tüberkülin Cilt Testi (Mantoux Testi)

Tüberküloz bakterisine duyarlanmış bireylerde, deri altına saflaştırılmış protein türevi (PPD) enjekte edildiğinde 48-72 saat içinde şişlik ve kızarıklık gözlemlenir. Bu yanıt, Th1 hücreleri ve makrofajlar tarafından yönlendirilir.

3. Kronik Transplant Reddi

Organ nakli sonrası, alıcının T hücreleri donör antijenlerine karşı reaksiyon vererek nakil organını hedef alabilir.

Alerjik Hastalıklar ve T Hücresi İlişkisi

T hücreleri sadece tip IV reaksiyonlarda değil, alerjik astım gibi bazı tip I hastalıklarda da önemli düzenleyici rol oynar. Özellikle Th2 hücreleri, IgE üretimini uyaran IL-4 ve IL-5 gibi sitokinleri salgılayarak mast hücre aktivasyonunu tetikler. Bu durum, alerjik hastalıklarda Th2 hücrelerinin baskınlığının patogenezde merkezi olduğunu gösterir.

Özetle

Alerji ve aşırı duyarlılık reaksiyonları, bağışıklık sisteminin çevresel veya endojen uyaranlara karşı abartılı ve zararlı yanıtlarıdır. Özellikle tip IV gecikmiş tip aşırı duyarlılık, aktif T hücrelerinin (CD4+ ve CD8+) aracılık ettiği, antikorların yer almadığı bir hücresel immün yanıt sürecidir. Bu reaksiyonlar kontakt dermatit, tüberkülin testi ve transplant reddi gibi klinik durumlarda ortaya çıkar. T hücrelerinin hem alerjik hem de otoimmün patolojilerdeki rolleri, bağışıklık sisteminin karmaşıklığını ve doku spesifik etkilerini ortaya koymaktadır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: Alerji, Aşırı Duyarlılık, T Hücreleri, Tip IV Hipersensitivite, Gecikmiş Tip Reaksiyon, Kontakt Dermatit, Tüberkülin Testi, Th1, Th2, CD8+ T Lenfosit