Alport Sendromu ve Kalıtsal Glomerülopatiler

Alport sendromu, kalıtsal geçişli bir glomerül hastalığı olup, hem renal, hem de ekstrarenal (işitme kaybı, oküler anomaliler) belirtilerle karakterizedir. Bu sendrom, başta tip IV kollajen gen mutasyonları olmak üzere, glomerüler bazal membran yapısında bozukluk oluşturan genetik değişikliklerle ortaya çıkar. Kalıtsal glomerülopatiler arasında en sık görülen formdur.

Alport Sendromunun Genetik Temeli

Alport sendromu, tip IV kollajen α-zincirleri (α3, α4, α5) kodlayan genlerdeki mutasyonlarla ilişkilidir. Bu proteinler glomerüler bazal membranın (GBM) temel yapı taşlarıdır.

Başlıca Genetik Formlar

X’e bağlı geçişli (COL4A5) → %85–90 olgu
Otosomal resesif (COL4A3 veya COL4A4) → Her iki cinsiyeti etkiler, genellikle daha ağır seyir
Otosomal dominant → Daha hafif seyirli, geç başlangıçlı proteinüri ve böbrek yetmezliği

Klinik Özellikler

Renal Bulgular

Mikroskopik hematüri: Genellikle ilk belirtidir ve çocuklukta başlar
Proteinüri: Yaşla birlikte gelişir, ilerleyici olabilir
Progresif böbrek yetmezliği: Genellikle erişkin dönemde son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) gelişir

Ekstrarenal Bulgular

Sensorinöral işitme kaybı: Özellikle yüksek frekanslarda, genellikle ergenlikte başlar
Oküler anomaliler: Anterior lentikonus (merceğin ön yüzeyinde sivrileşme), perimaküler değişiklikler

Tanı Yöntemleri

Aile Öyküsü

Ailede böbrek yetmezliği, işitme kaybı veya mikroskopik hematüri öyküsü ipucu niteliğindedir.

Laboratuvar ve Görüntüleme

İdrarda mikroskopik hematüri ve proteinüri
Biyopsi: Elektron mikroskopide GBM’de tipik olarak basket-weave (örgü sepeti) görünüm
Genetik test: COL4A3, COL4A4, COL4A5 genlerinin mutasyon analizi tanıyı kesinleştirir

Diferansiyel Tanı

İnce bazal membran hastalığı (benign familial hematüri)
IgA nefropatisi
Diğer herediter nefropatiler (ör. Fabry hastalığı)

Tedavi ve Takip Yaklaşımı

Spesifik Tedavi

Genetik temelli tedavi henüz klinik rutinde değildir, ancak araştırmalar devam etmektedir.
Deneysel aşamada: Bardoksolon metil, anti-miR-21 ajanları

Destekleyici ve Koruyucu Yaklaşım

ACE inhibitörleri / ARB: Proteinüriyi azaltır, böbrek fonksiyon kaybını yavaşlatır
Kan basıncı kontrolü: KB < 130/80 hedeflenir
Düzenli işitme ve göz kontrolleri
Preemptif böbrek transplantasyonu: SDBY gelişenlerde ilk tercihtir

Diğer Kalıtsal Glomerülopatiler

İnce Bazal Membran Hastalığı (Thin Basement Membrane Nephropathy)

COL4A3/COL4A4 heterozigot mutasyonları ile ilişkilidir
Mikroskopik hematüri dışında ciddi bulgu vermez
Prognozu genellikle iyidir

Fabry Hastalığı

X’e bağlı resesif geçer
GLA geni mutasyonu sonucu alfa-galaktosidaz A eksikliği
Glomerülopatinin yanında kardiyomiyopati, anjiyokeratomlar, nöropatik ağrılar
Enzim replasman tedavisi (ERT) ile tedavi mümkündür

Özetle

Alport sendromu, kalıtsal glomerülopatiler içinde hem böbrek fonksiyonlarını hem de işitme ve görme duyularını etkileyen kompleks bir hastalıktır. Erken tanı, aile taraması ve proteinüri kontrolü ile hastalığın ilerleyişi yavaşlatılabilir. Genetik analiz ve glomerül biyopsisi, kesin tanı için temel araçlardır. Kalıtsal glomerülopatilerin multidisipliner izlem ve bireyselleştirilmiş tedavi gerektirdiği unutulmamalıdır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler

Alport sendromu, kalıtsal glomerülopatiler, COL4A5, mikroskopik hematüri, proteinüri, glomerüler bazal membran, sensorinöral işitme kaybı, basket-weave görünümü, genetik böbrek hastalıkları, ince bazal membran hastalığı, Fabry hastalığı