Anestezi Nedir?
Anestezi, bir kişi üzerinde geçici olarak his kaybı (duyusal algının kaybolması), ağrının ortadan kaldırılması veya bilinç kaybı sağlamak amacıyla uygulanan tıbbi bir uygulamadır. Amacı, hastanın acı hissetmeden cerrahi işlem veya başka tıbbi müdahaleler geçirmesini sağlamaktır. Anestezi, genellikle genel anestezi, bölgesel anestezi ve lokal anestezi olmak üzere üç ana kategoriye ayrılır. Anestezi, anestezi uzmanı (anesteziolog) tarafından yönetilen bir süreçtir ve hastanın güvenliği her zaman ön planda tutulur.
Anestezi Tarihi
Anestezi uygulamaları, insanlık tarihinin ilk dönemlerinden itibaren başlamış olsa da, modern anlamda anestezi tekniklerinin geliştirilmesi 19. yüzyıla dayanmaktadır.
- Erken Dönem Uygulamalar: Antik çağlarda, cerrahi müdahaleler genellikle acısızlık sağlamak amacıyla, alkol, opiatlar (örneğin morfin), eter ve çeşitli bitkisel karışımlar kullanılıyordu. Eski Mısır’da, ağrı yönetimi için makara yağı, afyon ve çeşitli bitkisel ilaçlar kullanıldığına dair kanıtlar vardır.
- 19. Yüzyılın Başları: 19. yüzyılın başlarında, cerrahi operasyonlar son derece acı verici ve korkutucuydu. Ancak 1840’larda etil eter ve azot protoksit gibi maddelerle yapılan denemeler, cerrahi sırasında ağrıyı ortadan kaldırmada önemli bir adım oldu.
- İlk Genel Anestezi Uygulaması (1846): 1846 yılında, William T.G. Morton adlı bir diş hekimi, ether maddesini bir hastada ilk kez başarılı bir şekilde kullanarak cerrahi bir işlem sırasında ağrı hissini ortadan kaldırdı. Bu, modern anestezinin doğuşunu işaret eder. Morton’un bu başarısı, cerrahilerin daha güvenli ve acısız hale gelmesinde devrim yaratmıştır.
- Chloroform ve Diğer Maddeler: 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, kloroform da anestezi için yaygın bir madde olarak kullanılmaya başlandı. Ancak bu madde, bazı yan etkiler nedeniyle zamanla terk edilmiştir. Bunun yerine daha güvenli ve etkili maddeler kullanılmaya başlanmıştır.
Anestezi Türleri
Anestezi, uygulama şekline ve hastanın ihtiyacına göre farklı türlere ayrılır. En yaygın anestezi türleri şunlardır:
1. Genel Anestezi
- Tanım: Genel anestezi, hastayı tamamen bilinçsiz hale getiren bir anestezi türüdür. Bu tür anestezi altında hasta hiçbir şey hissetmez, hareket edemez ve hiçbir uyarıya tepki vermez.
- Ne Zaman Kullanılır?: Cerrahilerin büyük çoğunluğunda, özellikle uzun süren ve ağrılı işlemlerde kullanılır. Örneğin, kalp ameliyatları, organ nakli veya büyük ortopedik cerrahiler gibi.
- Nasıl Uygulanır?: Genellikle intravenöz ilaçlar (damar yoluyla verilen ilaçlar) ve inhalasyonla verilen gazlar (örneğin, desfluran, sevofluran) kullanılarak uygulanır.
- Etki Süresi: Anestezi genellikle cerrahi işlem süresince sürer ve işlem bitiminde, hasta uygun ilaçlar ile uyanmaya başlar.
2. Bölgesel Anestezi
- Tanım: Bölgesel anestezi, vücudun belirli bir bölgesindeki duyu kaybını sağlar. Hasta bilinçli olarak kalır ancak etkilenen bölgedeki ağrı hissi yoktur.
- Ne Zaman Kullanılır?: Özellikle büyük olmayan, ancak bölgesel olarak ağrı yaratabilecek cerrahilerde tercih edilir. Örneğin, doğum (epidural anestezi), diz ve omuz cerrahileri gibi.
- Nasıl Uygulanır?: Anestezik madde, sinir yollarına yakın bir alana (örneğin omurilik çevresine veya belirli bir sinire) enjekte edilir.
- Örnekler: Epidural anestezi, spinal anestezi, brachial pleksus blokajı.
3. Lokal Anestezi
- Tanım: Lokal anestezi, sadece belirli bir bölgedeki duyuyu engeller. Hasta işlem sırasında tamamen bilinçlidir ve yalnızca anestezi uygulanan bölgeyi hissizleştirir.
- Ne Zaman Kullanılır?: Küçük cerrahilerde veya tıbbi müdahalelerde kullanılır. Örneğin, diş çekimi, küçük deri lezyonları veya dikiş atma işlemleri gibi.
- Nasıl Uygulanır?: Anestezik madde, doğrudan hedeflenen bölgeye enjekte edilir.
- Örnekler: Lidokain, prilocain, bupivakain gibi lokal anestezik maddeler.
Anestezik Maddeler Nelerdir?
Anestezik maddeler, ağrıyı ortadan kaldıran ve cerrahi müdahalelere olanak sağlayan çeşitli kimyasal bileşiklerden oluşur. Bu maddeler, genel, bölgesel ve lokal anestezi türlerine göre değişir. İşte yaygın olarak kullanılan bazı anestezik maddeler:
1. Genel Anestezi Maddeleri
- Eter: Tarihsel olarak anestezide ilk kullanılan maddeydi ancak günümüzde yerini daha güvenli alternatiflere bırakmıştır.
- Kloroform: Daha önce genel anestezi için kullanılmış, fakat ciddi yan etkileri nedeniyle artık kullanılmamaktadır.
- Sevofluran ve Desfluran: Inhalasyon yoluyla kullanılan modern anestezik gazlardır. Yavaş etkili ancak kontrollü bir uyanma süresi sağlar.
- Propofol: İntravenöz (damar yoluyla) anestezik bir ilaçtır. Kısa etkili olup, cerrahiden önce hastayı derin uykuya daldırır.
- Ketamin: Hem genel anestezi hem de ağrı yönetimi için kullanılan bir madde olup, özellikle travma hastalarında ve acil durumlarda kullanılır.
2. Bölgesel Anestezi Maddeleri
- Lidokain: Lokal anestezi için yaygın kullanılan bir madde olup, sinirleri geçici olarak bloke eder.
- Bupivakain: Uzun etkili bir lokal anesteziktir ve genellikle epidural ve spinal anestezilerde kullanılır.
- Ropivakain: Bupivakain’e benzer ancak genellikle daha az toksik olduğu için tercih edilir.
3. Lokal Anestezi Maddeleri
- Lidokain: Hem lokal hem de bölgesel anestezi için yaygın kullanılır.
- Prilocain: Lokal anestezi için kullanılan bir diğer madde olup, özellikle küçük işlemlerde kullanılır.
- Mepivakain: Diğer lokal anesteziklerden daha az damar genişletici etkisi vardır, bu nedenle kan basıncını çok etkilemeden kullanılabilir.
Anestezi Nerelerde Kullanılır?
Anestezi, pek çok tıbbi işlemde ve cerrahide kullanılır. İşte anestezinin kullanıldığı bazı durumlar:
- Cerrahi Müdahaleler:
- Büyük ve Küçük Cerrahiler: Organ nakilleri, kalp ameliyatları, ortopedik cerrahiler, plastik cerrahiler, jinekolojik cerrahiler gibi.
- Doğum:
- Doğum Anestetikleri: Epidural veya spinal anestezi, sezaryen doğumlar veya doğum ağrısını azaltmak için kullanılabilir.
- Diş Tedavileri:
- Diş çekimi, kanal tedavisi, diş eti tedavileri gibi işlemler lokal anestezi altında yapılır.
- Ağrı Yönetimi:
- Ağrılı tedavi prosedürlerinde ve bazı travma durumlarında (örneğin kırıklar, yaralanmalar) ağrıyı ortadan kaldırmak için kullanılır.
- Aciller ve Acil Cerrahiler:
- Acil müdahaleler, travma cerrahisi ve bazı acil durumlar için de anestezi gerekebilir.
Anestezi, modern tıbbın vazgeçilmez bir parçasıdır ve hastaların acı hissetmeden güvenli bir şekilde cerrahi işlemler geçirmesini sağlar. Anestezi türleri, hastanın durumu, cerrahinin büyüklüğü ve tıbbi gereksinimlere göre
değişir. Anestezinin doğru yönetimi, başarılı bir cerrahinin ve iyileşmenin önemli bir parçasıdır.