Antiallerjik ve Antiemetik İlaçlar ile Zehirlenme ve Tedavi

Giriş

Antiallerjik ve antiemetik ilaçlar, alerjik reaksiyonların ve mide bulantısı/kusmanın tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaç gruplarıdır. Ancak bu ilaçların aşırı dozda alınması veya yanlış kullanımı, merkezi sinir sistemi, kardiyovasküler sistem ve gastrointestinal sistem üzerinde ciddi toksik etkilere neden olabilir.

Bu yazıda, antiallerjik (antihistaminikler) ve antiemetik ilaçlarla zehirlenme mekanizmaları, klinik belirtileri ve tedavi yöntemleri ele alınacaktır.

Antiallerjik ve Antiemetik İlaçlar

1. Antiallerjik İlaçlar (Antihistaminikler)

• H1 reseptör antagonistleri
  • Sedatif antihistaminikler: Difenhidramin, prometazin, hidroksizin, klorfeniramin
  • Non-sedatif antihistaminikler: Loratadin, feksofenadin, setirizin
• H2 reseptör antagonistleri: Ranitidin, famotidin (Gastrik asit salgısını azaltır)

2. Antiemetik İlaçlar

• Antihistaminikler (H1 reseptör antagonistleri): Meklizin, dimenhidrinat, prometazin
• Dopamin antagonistleri: Metoklopramid, domperidon
• Serotonin (5-HT3) antagonistleri: Ondansetron, granisetron
• Antikolinerjikler: Skopolamin

Zehirlenme Mekanizmaları

Antiallerjik ve antiemetik ilaçların aşırı dozda alınması, merkezi sinir sistemi (MSS) depresyonu, kardiyovasküler toksisite ve antikolinerjik etkiler oluşturabilir.

1. Antihistaminik Zehirlenmesi (H1 ve H2 Blokerleri)
   • H1 reseptör blokajı → Sedasyon, baş dönmesi, koordinasyon bozukluğu
   • Antikolinerjik etki → Ağız kuruluğu, taşikardi, halüsinasyonlar, konfüzyon
   • MSS depresyonu → Uyku hali, solunum depresyonu, koma (yüksek dozda)
   • QT uzaması → Torsades de pointes gibi ölümcül aritmiler
2. Antiemetik İlaç Zehirlenmesi
   • Dopamin antagonisti toksisitesi (Metoklopramid, domperidon)
     • Ekstrapiramidal semptomlar (Distoni, akatizi, parkinsonizm)
     • Hipotansiyon, sedasyon
   • Serotonin antagonistleri (Ondansetron, granisetron)
     • QT uzaması, ventriküler aritmiler
   • Antikolinerjik toksisite (Skopolamin, prometazin)
     • Aşırı huzursuzluk, deliryum, halüsinasyonlar, idrar retansiyonu

Klinik Bulgular

Sistem	Belirtiler
Merkezi Sinir Sistemi (MSS)	Uyku hali, baş dönmesi, ajitasyon, konfüzyon, halüsinasyonlar, nöbetler, koma
Kardiyovasküler Sistem	Taşikardi, hipertansiyon, hipotansiyon, QT uzaması, ventriküler aritmiler
Gastrointestinal Sistem	Bulantı, kusma, karın ağrısı, kabızlık
Diğer	Kuru cilt, idrar retansiyonu, ateş, midriazis (genişlemiş pupiller)

Tanı

1. Klinik Değerlendirme

• Hastanın aldığı ilaç türü, dozu ve süresi sorgulanmalıdır.
• Vital bulgular (kan basıncı, nabız, solunum, bilinç durumu) değerlendirilmelidir.

2. Laboratuvar Testleri ve Görüntüleme

• Kan gazı analizi (Asidoz var mı?)
• EKG (QT uzaması, taşikardi, aritmi var mı?)
• Böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri
• Serum ilaç düzeyleri (Metoklopramid, antihistaminikler vb.)

Tedavi Yaklaşımı

1. Destekleyici ve Semptomatik Tedavi

• Hastanın ABC’si (Havayolu, solunum, dolaşım) değerlendirilmelidir.
• Ciddi MSS depresyonunda solunum desteği (oksijen, entübasyon) gerekebilir.
• İntravenöz sıvı tedavisi (Hipotansiyonu önlemek için)

2. Spesifik Tedavi ve Antidotlar

Zehirlenme Türü	Tedavi Yöntemi
Antikolinerjik toksisite (Difenhidramin, prometazin, skopolamin vb.)	Fizostigmin (Kolinerjik aktiviteyi artırarak toksisiteyi azaltır, ancak kardiyak etkiler açısından dikkatli olunmalıdır.)
Aşırı sedasyon veya koma	Flumazenil (Benzodiazepin ile kombinasyon varsa)
Dopamin antagonisti toksisitesi (Metoklopramid, domperidon)	Biperiden veya difenhidramin (Ekstrapiramidal semptomları tedavi etmek için)
QT uzaması ve ventriküler aritmi	Magnezyum sülfat, izoproterenol, pacing (Torsades de pointes için)

3. Dekontaminasyon Yöntemleri

• Aktif kömür (İlk 1 saat içinde alınmışsa)
• Gastrik lavaj (Bilinç açık hastalarda ve yüksek doz alımında düşünülebilir.)

4. Kardiyovasküler Destek

• Hipotansiyon için IV sıvılar ve vazopressörler (Noradrenalin, dopamin)
• Taşikardi ve hipertansiyon için beta blokerler (EKG dikkatle izlenmelidir.)

Özel Durumlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yaşlı ve çocuk hastalar daha hassastır; küçük dozlar bile ciddi toksisiteye neden olabilir.
• Karaciğer ve böbrek yetmezliği olan hastalarda ilaçların atılımı yavaşlar, doz aşımı riski artar.
• QT uzamasına neden olan ilaçlar birlikte alındığında aritmi riski daha fazladır.

Sonuç

Antiallerjik ve antiemetik ilaçlarla zehirlenme, antikolinerjik toksisite, ekstrapiramidal yan etkiler ve kardiyak toksisite nedeniyle ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Tedavide öncelikli hedefler:

1. Hızlı tanı koymak ve hastanın durumunu stabil hale getirmek
2. Destekleyici tedavi ve antidotları uygulamak
3. Kardiyak ve nörolojik komplikasyonları önlemek

Hızlı ve doğru müdahale hayat kurtarıcıdır!