Antidismitik İlaçlar ile Zehirlenme ve Tedavi
Giriş
Antidismitik ilaçlar, kalpteki elektriksel iletimi düzenlemek ve aritmileri tedavi etmek amacıyla kullanılan ilaçlardır. Ancak bu ilaçların aşırı dozda alınması veya yanlış kullanımı ciddi kardiyak toksisiteye neden olabilir ve ölümcül olabilir.
Bu yazıda, antidismitik ilaçların farmakolojik gruplarına göre zehirlenme mekanizmaları, klinik etkileri ve tedavi yaklaşımları ele alınacaktır.
Antidismitik İlaç Sınıfları ve Zehirlenme Mekanizmaları
Vaughan-Williams Sınıflamasına Göre Antidismitikler
| Sınıf | İlaçlar | Etkisi |
|---|---|---|
| Sınıf I (Sodyum Kanal Blokörleri) | IA: Kinidin, Prokainamid, Disopiramid IB: Lidokain, Mexiletin, Tokainid IC: Flecainid, Propafenon | IA: QT uzaması, torsades de pointes riski IB: Ventriküler aritmi tedavisinde kullanılır IC: PR ve QRS uzaması, ağır bradikardi |
| Sınıf II (Beta Blokörler) | Propranolol, Metoprolol, Atenolol, Esmolol | Bradikardi, AV blok, hipotansiyon, bronkospazm |
| Sınıf III (Potasyum Kanal Blokörleri) | Amiodaron, Sotalol, Dofetilid, Ibutilid | QT uzaması, torsades de pointes, hipotansiyon |
| Sınıf IV (Kalsiyum Kanal Blokörleri) | Verapamil, Diltiazem | Bradikardi, AV blok, hipotansiyon |
| Diğer | Digoksin, Adenozin, Magnezyum Sülfat, Atropin | Spesifik etkilere sahiptir |
Zehirlenme Mekanizmaları ve Klinik Bulgular
1. Sınıf I Antidismitiklerle Zehirlenme (Sodyum Kanal Blokörleri)
Mekanizma:
- Sodyum kanallarını bloke ederek kalp ileti sistemini yavaşlatır ve QRS süresini uzatır.
- Sinüs düğümü baskılanır ve AV iletimi yavaşlar → Bradikardi ve hipotansiyon gelişebilir.
- QT uzaması ve torsades de pointes riski artar.
Klinik Bulgular:
- Hipotansiyon, bradikardi, AV blok
- Geniş QRS kompleksi → Ventriküler taşikardi (VT) ve ventriküler fibrilasyon (VF) riski
- QT uzaması → Torsades de Pointes riski
- Konfüzyon, nöbet, koma (Santral sinir sistemi etkilenmesi)
Tedavi:
- Sodyum bikarbonat (QRS genişlemesini düzeltmek için)
- Lipid emülsiyon tedavisi (Flecainid gibi lipofilik ilaçlarda)
- Magnezyum sülfat (QT uzamasına bağlı torsades de pointes varsa)
- İntravenöz sıvı ve vazopressörler (Noradrenalin, Dopamin)
2. Sınıf II Antidismitiklerle Zehirlenme (Beta Blokörler)
Mekanizma:
- Beta reseptörleri bloke ederek kardiyak output’u ve kan basıncını düşürür.
- Sinüs düğümü ve AV düğüm üzerinden negatif kronotrop ve dromotrop etki yapar → Bradikardi ve AV blok gelişebilir.
- Bronkospazm yapabilir (özellikle astımlılarda).
Klinik Bulgular:
- Şiddetli bradikardi, hipotansiyon, AV blok
- Kardiyojenik şok
- Konfüzyon, nöbet, koma
- Hipoglisemi (Özellikle çocuklarda)
- Bronkospazm (Özellikle propranolol zehirlenmesinde belirgin)
Tedavi:
- Atropin (Bradikardiyi düzeltmek için)
- Glukagon (Beta bloker toksisitesine spesifik tedavi)
- İnsülin ve glukoz tedavisi (Kardiyak kontraktiliteyi artırmak için)
- Lipid emülsiyon tedavisi (Özellikle propranolol zehirlenmesinde etkili olabilir)
- Bronkospazm varsa → Beta-2 agonist (Salbutamol) ve kortikosteroidler
3. Sınıf III Antidismitiklerle Zehirlenme (Potasyum Kanal Blokörleri)
Mekanizma:
- Potasyum kanallarını bloke ederek aksiyon potansiyel süresini uzatır ve repolarizasyonu geciktirir.
- QT uzaması ve torsades de pointes riski artar.
- Bradikardi ve hipotansiyon gelişebilir.
Klinik Bulgular:
- QT uzaması ve Torsades de Pointes gelişme riski
- Bradikardi ve AV blok
- Hipotansiyon
- Amiodaron uzun süreli kullanımda → Akciğer fibrozisi, hepatotoksisite, tiroid fonksiyon bozukluğu
Tedavi:
- Magnezyum sülfat (QT uzamasına bağlı torsades de pointes için)
- Lidokain (Ventriküler aritmilerde yararlı olabilir)
- Beta blokerler (Amiodaron kaynaklı taşikardi tedavisinde dikkatli kullanılmalıdır)
4. Sınıf IV Antidismitiklerle Zehirlenme (Kalsiyum Kanal Blokörleri – KKB’ler)
Mekanizma:
- Kalsiyum kanallarını bloke ederek sinüs düğümü, AV düğüm ve damar düz kasları üzerinde etkili olur.
- Bradikardi, AV blok ve hipotansiyon gelişebilir.
Klinik Bulgular:
- Şiddetli bradikardi, AV blok
- Hipotansiyon, kardiyojenik şok
- Bilinç kaybı ve koma
Tedavi:
- IV Kalsiyum Glukonat/Kalsiyum Klorür
- Atropin (Bradikardi için)
- İnsülin ve glukoz tedavisi
- Vazopressörler (Noradrenalin, Dopamin)
5. Digoksin Zehirlenmesi
Mekanizma:
- Sodyum-potasyum pompasını inhibe ederek iç hücrede kalsiyum birikimine neden olur.
- Hiperkalemi yapabilir.
Klinik Bulgular:
- Bradikardi, AV blok
- Görme bozuklukları (Sarı-yeşil görme)
- Hiperkalemi
- Bulantı, kusma, bilinç bulanıklığı
Tedavi:
- Digibind (Digoksin spesifik antikoru)
- IV Kalsiyum verilmemeli! (Taşitoksisiteyi artırabilir)
- Atropin (Bradikardi için)
- Hiperkalemi varsa → Glukoz-insülin tedavisi, sodyum bikarbonat, diyaliz
Sonuç
Antidismitik ilaçlarla zehirlenme şiddetli kardiyak aritmilere, hipotansiyona ve elektrolit bozukluklarına yol açabilir. Tedavi yaklaşımları, hızlı tanı, hemodinamik stabilizasyon ve spesifik antidotların uygulanması üzerine kuruludur. Özellikle sodyum bikarbonat, magnezyum sülfat, glukagon, lipid emülsiyon ve digibind gibi ajanlar uygun vakalarda hayat kurtarıcı olabilir.