Bağırsak kanseri nedir? nasıl oluşur? belirtileri nelerdir? tedavi yöntemleri nelerdir?
Bağırsak Kanseri Nedir?
Bağırsak kanseri, kalın bağırsak (kolon) veya rektum (makat) bölgesinde oluşan kötü huylu (kanserli) tümörlere verilen isimdir. Kolorektal kanser olarak da bilinen bu hastalık, dünya genelinde en yaygın kanser türlerinden biridir ve hem erkeklerde hem de kadınlarda yüksek ölüm oranlarına sahiptir.
Bağırsak kanseri, başlangıçta genellikle belirgin bir şekilde kendini göstermez, bu yüzden erken teşhis çok önemlidir. Erken evrede tedavi edilen bağırsak kanseri, çoğu durumda başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Bağırsak Kanseri Nasıl Oluşur?
Bağırsak kanseri, bağırsak hücrelerinin DNA’larında meydana gelen mutasyonlar sonucu gelişir. Bu mutasyonlar, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde bölünmesine, çoğalmasına ve kanserli hücrelerin oluşmasına neden olur.
Bağırsak kanserinin oluşum süreci şu şekilde işler:
- Genetik Değişiklikler: Kalın bağırsak veya rektumda, hücrelerin normalden farklı şekilde büyümesine ve çoğalmasına yol açan genetik değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler, hücrelerin ölmelerini engeller ve çoğalmalarını hızlandırır.
- Poliplerin Oluşumu: Genellikle bu kanserler, bağırsakta bulunan polip adı verilen küçük ve genellikle iyi huylu tümörlerden gelişir. Zaman içinde bazı polipler kanserli hale gelebilir. Poliplerin büyük kısmı belirti vermez, bu nedenle tarama testleriyle erken dönemde tespit edilmeleri önemlidir.
- Kanserli Hücrelerin Yayılması (Metastaz): Eğer kanserli hücreler, bağırsak duvarını aşarak kan ve lenf yoluyla diğer organlara yayılmaya başlarsa, kanser metastaz yapar. Bu durum tedavi edilmediği takdirde kanserin yayılmasına yol açar.
Bağırsak Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak kanseri, başlangıçta çok belirgin semptomlar göstermeyebilir. Ancak hastalık ilerledikçe, çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Bağırsak kanserinin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Bağırsak Alışkanlıklarında Değişiklik:
- Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik: Bağırsak kanseri, dışkı sıklığının artmasına ya da azalmasına neden olabilir.
- İshal veya kabızlık: Uzun süreli ishal veya kabızlık problemi, bağırsak kanserinin bir belirtisi olabilir.
- Dışkıdan kan gelmesi: Dışkıda kan görmek veya dışkıdaki renk değişikliği (koyu kırmızı veya siyah) kanserin belirtisi olabilir. Ayrıca, rektal kanama da görülmesi muhtemel bir belirtidir.
- Karın Ağrısı ve Şişkinlik:
- Karın ağrısı, şişkinlik veya bağırsaklarda kramp hissi, bağırsak kanserinin diğer yaygın belirtilerindendir. Bu ağrılar genellikle yavaşça artar.
- Açıklanamayan Kilo Kaybı:
- Bağırsak kanseri, açıklanamayan kilo kaybına yol açabilir. Kanserli hücrelerin çoğalması, vücudun normal işlevlerini aksatabilir ve metabolizmayı hızlandırarak istenmeyen kilo kayıplarına yol açabilir.
- Yorgunluk ve Halsizlik:
- Kanserli hücreler, vücuda yeterli oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretimini engelleyebilir ve bu da sürekli yorgunluk ve halsizlik hissi yaratabilir. Anemi (kansızlık) bu durumda yaygın bir sorundur.
- Mide Bulantısı ve Kusma:
- Kanser ilerledikçe bağırsak tıkanıklığına neden olabilir. Bu da mide bulantısı ve kusma şikayetlerine yol açabilir.
- Dışkılama Zorluğu:
- Bağırsaklarda tümör oluşumu nedeniyle dışkı geçişi zorlaşabilir. Bu durum, özellikle ince bağırsakta meydana gelen kanserlerde yaygındır.
Bağırsak Kanserinin Risk Faktörleri
Bağırsak kanserinin gelişmesinde etkili olabilecek bazı risk faktörleri şunlardır:
- Yaş: Bağırsak kanseri, genellikle 50 yaş ve üzeri kişilerde görülür. Yaş ilerledikçe risk artar.
- Genetik Yatkınlık ve Aile Geçmişi: Eğer ailenizde bağırsak kanseri öyküsü varsa, riskiniz daha yüksek olabilir. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) veya polipozis gibi genetik hastalıklar da riski artıran faktörlerdir.
- Yüksek Yağ ve İşlenmiş Gıda Tüketimi: Doymuş yağlar ve işlenmiş etler gibi kanserojen maddeler içeren gıdaların fazla tüketilmesi bağırsak kanseri riskini artırabilir.
- Fazla Alkol ve Sigara Kullanımı: Alkol ve sigara kullanımı, bağırsak kanseri riskini artıran çevresel faktörlerdir.
- Obezite ve Fiziksel Aktivite Eksikliği: Obezite, özellikle karın bölgesinde yağ birikmesi, bağırsak kanseri riskini artırabilir. Ayrıca, hareketsiz bir yaşam tarzı da riski artırabilir.
- Şeker Hastalığı (Diyabet): Diyabet, bağırsak kanseri riskini artırabilir. Kanser, şeker hastalarının vücudunda daha hızlı büyüyebilir.
Bağırsak Kanseri Tanı Yöntemleri
Bağırsak kanseri tanısı, genellikle kanserin semptomlarını izlemek ve tarama testleri yapmak suretiyle konur. Başlıca tanı yöntemleri şunlardır:
- Fekal Kan Testi: Dışkıda kan olup olmadığını tespit etmek için yapılan basit bir testtir. Gizli kan testi (GFOBT) en yaygın kullanılan yöntemdir.
- Kolonoskopi: Kolonoskopi, bağırsakların incelenmesini sağlayan en etkili testtir. Bir kamera ile bağırsak içine girilir ve polipler ya da kanserli dokular tespit edilebilir.
- Kapsül Endoskopisi: Bu testte, yutulabilen bir kapsül kameraya sahip olup bağırsakların incelenmesini sağlar.
- CT Tarama (Bilgisayarlı Tomografi): Kanserin evresini belirlemek için yapılan bir testtir. Ayrıca, kanserin çevre doku ve organlara yayılıp yayılmadığına da bakılır.
- Biyopsi: Kolonoskopi sırasında alınan örnekle kanserli dokuların mikroskop altında incelenmesi yapılır.
Bağırsak Kanseri Tedavi Yöntemleri
Bağırsak kanserinin tedavisi, kanserin evresine, boyutuna, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
- Cerrahi Müdahale (Ameliyat):
- Erken evre kanserlerde, tümörün bulunduğu bölge çıkarılabilir. Cerrahi müdahale, kanserli bölgenin tamamen temizlenmesi için önemlidir.
- Kolon veya rektumun bir kısmının çıkarılması, kanserin yayılma riskini azaltabilir.
- Kemoterapi:
- Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaç tedavisidir. Kanserin evresine bağlı olarak, ameliyat sonrası kemoterapi gerekebilir.
- Kemoterapi, kanserin vücutta başka organlara yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir.
- Radyoterapi:
- Kanserli dokuları hedef alarak, hücrelerin bölünmesini engellemeye ve tümörü küçültmeye yardımcı olur. Radyoterapi, genellikle cerrahi işlem öncesinde veya sonrasında kullanılır.
- Hedefe Yönelik Tedavi (Targeted Therapy):
- Kanser hücrelerinin belirli özelliklerini hedef alarak tedavi etmeye yönelik modern bir tedavi şeklidir. Bu tedavi, kanserli hücrelerin büyümesini engelleyebilir.
- İmmünoterapi:
- Bağışıklık
sistemini güçlendirerek kanserle savaşan bir tedavi yöntemidir. İmmünoterapi, özellikle bazı kanser türlerinde etkili olabilir.
Bağırsak Kanserine Karşı Korunma Yöntemleri
Bağırsak kanserinin çoğu vakası, erken evrede tespit edilirse tedavi edilebilir. Bu nedenle, erken teşhis için düzenli tarama testleri yaptırmak, sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek, sağlıklı beslenmek ve fiziksel aktiviteye önem vermek son derece önemlidir. Ayrıca, sigara ve alkolden kaçınmak, aşırı kilolardan korunmak ve genetik yatkınlık durumunda doktor kontrolünde olmak da kanser riskini azaltan önemli faktörlerdir.