Böbrek Nakli Kimlere Yapılır? Böbrekleri Korumak İçin Alınabilecek Önlemler

Böbrek Nakli Nedir?

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği (end-stage renal disease – ESRD) gelişen hastalarda, yaşamı sürdürebilmek için bir vericiden (donörden) alınan sağlıklı böbreğin hastaya cerrahi olarak nakledilmesidir. Diyaliz tedavisine alternatif olan bu yöntem, yaşam kalitesini ve yaşam süresini artıran etkin bir tedavi seçeneğidir.

Kimlere Böbrek Nakli Yapılır?

1. Son Dönem Böbrek Yetmezliği Olanlar

Böbrek fonksiyonlarının %85-90’ı kaybedildiğinde, vücut artık kendi başına sıvı ve atık maddeleri yeterince uzaklaştıramaz. Bu durumda hastalar diyaliz veya nakil tedavisine ihtiyaç duyar.

Aday hastalar:

GFR (glomerüler filtrasyon hızı) < 15 mL/dk olanlar
Diyalize girmiş veya yakın gelecekte girmesi beklenenler
Böbrek hastalığına neden olan durumun kontrol altına alınmış olması (örneğin kontrolsüz kanser, aktif enfeksiyon gibi durumlar olmamalı)

2. Uygun Genel Sağlık Durumu Olanlar

Nakil öncesi hastaların şu açıdan değerlendirilmesi gerekir:

Kalp-damar sağlığı
Kanser öyküsü (aktif olmamalı)
Enfeksiyon varlığı
Bağışıklık sistemi hastalıkları
Psikososyal değerlendirme (tedaviye uyum, destek sistemi)

3. Uygun Donör Bulunabilenler

Donör (verici) iki şekilde olabilir:

Canlı verici: Genetik akraba veya uygun dokuda gönüllü bağışçı
Kadavra donör: Beyin ölümü gerçekleşmiş, organ bağışı yapılmış kişiler

HLA uyumu, kan grubu uyumu, doku uyumu ve çapraz testler değerlendirilerek alıcı-verici eşleştirmesi yapılır.

Kimlere Böbrek Nakli Yapılmaz?

Bazı hastalar böbrek nakli için uygun aday değildir:

Aktif kanser
Aktif enfeksiyonlar (HIV, hepatit C – kontrolsüz)
Şiddetli kardiyak hastalık
Uyumsuz psikiyatrik bozukluklar
Ciddi obezite (BMI > 40)
Alkol veya madde bağımlılığı (aktif)

Böbrekleri Korumak İçin Alınabilecek Önlemler

1. Düzenli Su Tüketimi

Günde 1.5–2.5 litre su içmek, idrar yoluyla atıkların böbrekten atılmasını kolaylaştırır ve taş oluşumunu önler.

2. Kan Basıncı ve Kan Şekerini Kontrol Altında Tutmak

Hipertansiyon ve diyabet, en sık görülen böbrek hasarı nedenlerindendir. Düzenli takip ve ilaç uyumu büyük önem taşır.

3. Tuz Tüketimini Azaltmak

Günlük tuz alımı 5 gramın altında tutulmalı. Fazla tuz, hem hipertansiyona hem de böbrek yüküne neden olur.

4. Zararlı İlaç ve Maddelerden Kaçınmak

NSAİİ’ler (ağrı kesiciler) uzun süreli ve düzensiz kullanıldığında böbrekleri olumsuz etkiler.
Kontrast madde (BT-MR sonrası) nefropati riskini artırabilir.
Bitkisel takviyeler de denetimsizse zararlı olabilir.

5. Protein Dengesine Dikkat

Aşırı protein alımı, özellikle zaten böbrek sorunu olan kişilerde, böbrek yükünü artırabilir. Diyetisyen kontrolü önemlidir.

6. Sigara ve Alkol Kullanımını Sınırlamak

Sigara damar sağlığını bozarak böbrekleri dolaylı yoldan etkiler. Alkol ise hipertansiyon ve dehidratasyona neden olabilir.

7. Düzenli Sağlık Kontrolleri

Yılda en az 1 kez idrar tahlili ve böbrek fonksiyon testleri (kreatinin, GFR, BUN) yaptırmak, erken tanı sağlar.

Özetle

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği gelişen ve uygun sağlık koşullarına sahip hastalara uygulanır. Başarılı bir nakil, hastanın yaşam kalitesini belirgin ölçüde artırır. Ancak en değerli yaklaşım böbrekleri hastalanmadan korumaktır. Dengeli yaşam tarzı, düzenli kontroller ve risk faktörlerinin yönetimi, sağlıklı böbrekler için temel önlemlerdir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: Böbrek nakli, Böbrek yetmezliği, Transplantasyon, GFR, Diyaliz, Böbrek koruma, Su tüketimi, Hipertansiyon, Proteinüri, Böbrek sağlığı.