Böbrekte Kan Akımı Azalması Sonucu Oluşan Prerenal Akut Böbrek Hasarı

Prerenal akut böbrek hasarı (AKI), böbrek parankimi henüz yapısal olarak zarar görmeden önce gelişen, böbreğe giden kan akımının azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir böbrek fonksiyon bozukluğudur. Geri döndürülebilir bir durum olup, erken tanı ve tedaviyle tamamen düzeltilebilir. Ancak uzun süreli hipoperfüzyon, iskemik tubuler hasara (intrarenal hasar) neden olabilir.

Prerenal Akut Böbrek Hasarının Mekanizması

1. Renal Hipoperfüzyon

Sistemik kan basıncında düşme ya da böbrek arterlerine gelen akımın azalması sonucu glomerüler filtrasyon hızı (GFR) düşer.
Böbrek, GFR’yi sabit tutmak için otoregülasyon mekanizmalarını devreye sokar: afferent arteriyol dilatasyonu, efferent arteriyol konstriksiyonu, renin-anjiyotensin sistemi aktivasyonu.

2. Geri Dönüşlü Fonksiyonel Bozukluk

Yapısal hasar olmaksızın, filtrasyon azalır ve üre, kreatinin birikmeye başlar.
Böbrek tübülleri hâlâ çalışır durumdadır; bu nedenle idrar yoğunlaştırma ve sodyum geri emme kapasitesi korunur.

Prerenal Akut Böbrek Hasarının Nedenleri

1. Hipovolemi (dolaşımdaki sıvı eksikliği)

Kanama (gastrointestinal, travmatik)
Kusma, ishal, aşırı diürez
Yanıklar, sıvı üçüncü boşluk kayıpları

2. Kardiyak Nedenler

Kalp yetmezliği
Şok durumları (kardiyojenik, hipovolemik)

3. Vasküler Darlıklar veya Obstrüksiyon

Renal arter stenozu
Sistemik vazodilatasyon (sepsis, anaflaksi)

4. İlaçlar

NSAİİ’ler → afferent arteriyol vazokonstriksiyonu
ACE inhibitörleri / ARB’ler → efferent arteriyol dilatasyonu

Klinik Bulgular ve Laboratuvar Değerleri

Parametre	Prerenal AKI’de Gözlenen
Üre/Kreatinin oranı	>20:1 (azalmış GFR, artmış üre reabsorbsiyonu)
İdrar Sodyumu	<20 mEq/L
Fraksiyone Sodyum Atılımı (FeNa)	<%1 (tübüler fonksiyon korunmuştur)
İdrar Dansitesi	Yüksek (≥1.020)
İdrar Osmolaritesi	>500 mOsm/kg

Tanı ve Ayırıcı Tanı

Prerenal AKI tanısı, kan akımı azlığına bağlı GFR azalması ve tübüler işlevin bozulmadığının gösterilmesiyle konur.
İntrarenal (akut tübüler nekroz) ile ayrım yapmak kritiktir çünkü bu iki durumun tedavisi farklıdır.

Tedavi Yaklaşımı

1. Altta Yatan Nedenin Ortadan Kaldırılması

Hacim kaybının yerine konması (izotonik sıvılar)
Kan transfüzyonu
Kalp yetmezliğinin tedavisi
Sepsisin kontrolü

2. Nefrotoksik İlaçlardan Kaçınma

NSAİİ, aminoglikozidler, radyokontrast gibi maddelerden uzak durulmalı

3. Sıkı Hemodinamik İzlem

Kan basıncı, santral venöz basınç ve idrar çıkışı takip edilmelidir.

Özetle

Prerenal akut böbrek hasarı, böbreğe gelen kan akımının azalmasına bağlı olarak gelişen, yapısal hasar oluşmadan önce ortaya çıkan ve zamanında müdahale ile geri döndürülebilen bir klinik tablodur. Erken tanı, sıvı dengesinin sağlanması ve nedenin ortadan kaldırılması, böbrek fonksiyonlarının korunmasında hayati önem taşır.

Anahtar Kelimeler: Prerenal Akut Böbrek Hasarı, Renal Hipoperfüzyon, Glomerüler Filtrasyon Hızı, Sıvı Kaybı, Üre Kreatinin Oranı, FeNa, Geri Dönüşlü Böbrek Yetmezliği, Böbrek Kan Akımı

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.