Çokkörlü Kişilik Bozukluğu Nedir? Kimlerde Görülür? Sebepleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Çokkörlü kişilik bozukluğu, en basit şekilde kişinin birden fazla kişilik (ya da kimlik) durumuna sahip olduğu bir ruhsal bozukluktur. Bu bozukluk, genellikle travma veya aşırı stres nedeniyle gelişir ve kişiye farklı kişiliklerin veya kimliklerin yaşanması hissini verir. İnsanlar, bu durumu eski bir adlandırma olan “çoklu kişilik bozukluğu” olarak da bilmektedirler. Psikolojik ve nörolojik bakış açılarıyla oldukça tartışmalı ve karmaşık bir hastalık olan bu bozukluk, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Bu makalede, çokkörlü kişilik bozukluğunun ne olduğunu, kimlerde görüldüğünü, sebeplerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.
Çokkörlü Kişilik Bozukluğu Nedir?
Çokkörlü kişilik bozukluğu (ya da dissosiyatif kimlik bozukluğu – DKB), kişinin zihinsel yapısının birden fazla kimlik ya da kişilikle parçalanması durumudur. Bu bozukluk, kişinin birden fazla farklı kimlik deneyimlemesi ile karakterizedir. Çoğu zaman bu kimlikler birbirinden farklı kişilik özellikleri, düşünce ve davranış kalıpları sergiler. Bu kişilerde kişiliklerin geçişi sırasında, genellikle hatırlama kaybı (amnezi) yaşanır. Başka bir deyişle, bir kişilik değiştiğinde, diğer kimliklerin yaptığı eylemler hakkında bilgi sahibi olunmaz.
Bu hastalık, genellikle travmatik yaşantılara (çocukluk travmaları, cinsel saldırı, fiziksel ya da psikolojik şiddet gibi) bağlı olarak gelişir. Çokkörlü kişilik bozukluğu, zihinsel bir bölünme ile ilişkilidir ve dissosiyatif yani “kendinden ayrılma” hissinin yaşandığı bir bozukluktur.
Çokkörlü Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Çokkörlü kişilik bozukluğu, yaygın olmamakla birlikte belirli bir grup insan arasında daha sık gözlemlenebilir. Bu bozukluk, genellikle şu durumlarla ilişkilendirilir:
1. Travma Geçiren Kişiler
Çokkörlü kişilik bozukluğu en yaygın olarak, çocukluk döneminde ciddi travmalar (cinsel, fiziksel, psikolojik istismar) yaşamış kişilerde görülür. Bu tür travmalar, beynin farklı kimlikler veya kişilikler geliştirmesi mekanizmasını harekete geçirebilir. Dissosiyasyon, travmalarla başa çıkma mekanizması olarak devreye girebilir. Bu, kişinin yaşadığı travmayı beyninde bölerek farklı kişiliklere aktarılmasına yol açar.
2. Kişisel ve Ailevi Sorunlar Yaşayanlar
Aile içi çatışmalar, boşanma, ebeveyn kaybı, ve diğer psikolojik travmalar çokkörlü kişilik bozukluğu gelişimine zemin hazırlayabilir. Özellikle uzun süreli stres ve sık değişen aile yapıları, bu bozukluğu tetikleyebilir.
3. Zihinsel Bozukluklar veya Diğer Psikolojik Hastalıklar
Çokkörlü kişilik bozukluğu bazen başka psikiyatrik bozukluklar ile birlikte görülebilir. Örneğin, depresyon, anksiyete bozuklukları, borderline kişilik bozukluğu gibi diğer ruhsal hastalıklar, çokkörlü kişilik bozukluğunun gelişiminde rol oynayabilir.
4. Psikoaktif Madde Kullanımı
Bazen madde bağımlılığı (özellikle halüsinojenik etkiler yapan maddeler) da dissosiyatif kimlik bozukluğuna yol açabilir. Madde kullanımı, beynin kimlik algısını bozarak bu tür bir ruhsal bozukluğa neden olabilir.
5. Genetik Faktörler
Çokkörlü kişilik bozukluğunun bazı bireylerde genetik yatkınlıkla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Her ne kadar bu bozukluğun genetik bir temeli olup olmadığı kesin olmasa da, bazı araştırmalar ailelerde daha sık görüldüğünü göstermektedir.
Çokkörlü Kişilik Bozukluğunun Sebepleri
Çokkörlü kişilik bozukluğunun gelişimi karmaşık bir süreci içerir. Bilim insanları bu bozukluğun sebeplerini daha iyi anlamaya çalışmakta olup, genellikle şu faktörler öne çıkmaktadır:
1. Travmatik Deneyimler
Çocukluk travması, çokkörlü kişilik bozukluğunun en yaygın nedenidir. Aşağıdaki durumlar travmalara neden olabilir:
- Cinsel istismar
- Fiziksel şiddet
- Aile içi şiddet
- Duygusal istismar
- Baba veya annenin kaybı veya terk edilmesi
Bu tür travmalar, beynin bu travmalarla başa çıkabilmek için kimlikleri bölmesine neden olabilir. Kişinin beyni, travmaları unutmak için farklı kişilikler oluşturarak savunma mekanizmasını devreye sokar.
2. Aile İçi Çatışmalar
Ailedeki şiddetli çatışmalar, çocuğun sağlıklı bir kimlik geliştirmesini zorlaştırabilir ve kişilik bölünmesine yol açabilir. Sürekli değişen aile yapıları ve belirsiz ortamlar da bu süreci destekleyebilir.
3. Kişisel Kimlik Karmaşası
Bazı insanlar, kişisel kimliklerinin oluşturulmasında sorun yaşayabilir. Özellikle ergenlik döneminde kimlik krizi yaşayan bireyler, çokkörlü kişilik bozukluğuna eğilim gösterebilirler.
4. Zihinsel Bozukluklar
Bazı kişilik bozuklukları, depresyon ve anksiyete gibi ruhsal rahatsızlıklar, çokkörlü kişilik bozukluğu riskini artırabilir. Çeşitli ruhsal rahatsızlıklar, dissosiyatif kimlik bozukluğuna neden olabilmektedir.
Çokkörlü Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
Çokkörlü kişilik bozukluğunun belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ancak bazı yaygın belirtiler vardır. Bu belirtiler genellikle şunlardır:
1. Kimlik Değişiklikleri
En belirgin semptomlardan biri, kişinin zaman zaman farklı kişiliklerin “kontrol”ünde olmasıdır. Bu kişilikler arasında belirgin farklılıklar olabilir: davranışlar, düşünce biçimleri, duygusal reaksiyonlar ve hatta konuşma tarzı farklılık gösterebilir.
2. Hafıza Kaybı
Kişi, farklı bir kimliğe geçtiğinde, önceki kimliklerin yaptığı eylemler hakkında hiçbir şey hatırlamıyordur. Bu, kişiye amnezi (hafıza kaybı) hissi verir.
3. Duygusal ve Zihinsel Huzursuzluk
Çokkörlü kişilik bozukluğu yaşayanlar, bazen içsel bir huzursuzluk ve bunalım hissi yaşayabilirler. Kişinin içinde farklı kimliklerin varlığı, zihinsel ve duygusal anlamda stres yaratabilir.
4. Sosyal İlişkilerde Zorluklar
Çokkörlü kişilik bozukluğu, kişinin sosyal ilişkilerinde ciddi zorluklar yaratabilir. Farklı kimliklerin kontrolü altındaki birey, çevresiyle uyumsuz olabilir veya sosyal bağ kurmakta güçlük çekebilir.
5. Davranış Değişiklikleri
Kimlik değişimleri sırasında, kişinin davranışlarında aniden değişiklikler gözlemlenebilir. Bu, öfke patlamaları, aşırı sessizlik veya bir kimlikten diğerine geçişte farklı kişilik özelliklerinin ortaya çıkması şeklinde olabilir.
Çokkörlü Kişilik Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri
Çokkörlü kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapiye dayanır. Psikoterapi, kişinin farkındalık kazanmasına ve kimliklerini yönetmesine yardımcı olabilir. İşte yaygın tedavi yöntemleri:
1. Psikoterapi
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bu terapi, kişinin düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi amaçlar. BDT, travma sonrası duygusal yanıtları düzenlemeyi hedefler.
- Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Terapisi: Spesifik olarak bu bozukluk için geliştirilmiş terapi teknikleri mevcuttur. Terapist, kişinin kimliklerinin birleşmesini ve bir bütün haline gelmesini amaçlar.
- Travma Odaklı Terapi: Kişinin geçmişte yaşadığı travmalarla başa çıkabilmesi için uygun teknikler kullanılır. Terapi, travmaların işlenmesini sağlar ve kimlik bölünmesinin önüne geçer.
2. İlaç Tedavisi
Çokkörlü kişilik bozukluğunun tedavisinde ilaç kullanımı bazen gereklidir. Antidepresanlar ve anksiyolitikler gibi ilaçlar, depresyon ve kaygıyı tedavi etmeye yardımcı olabilir. Ancak ilaç tedavisi, genellikle psikoterapiyle birlikte kullanılır.
3. Aile Terapisi
Bazen, çokkörlü kişilik bozukluğu yaşayan kişilerin aile üyeleriyle birlikte terapilere katılması gerekebilir. Aile terapisi, kişiyi anlayan bir destek ağı oluşturarak tedavi sürecini hızlandırabilir.
Sonuç
Çokkörlü kişilik bozukluğu, oldukça karmaşık ve travmatik bir bozukluktur. Çocukluk döneminde yaşanan travmalar, travma sonrası stres bozuklukları ve psikolojik şiddet gibi faktörler, bu hastalığın ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu bozukluk tedavi edilebilir, ancak tedavi süreci zaman alıcı ve zorlu olabilir. Erken tanı ve profesyonel yardım, bu bozukluğun yönetilmesinde çok önemlidir. Psikoterapi ve ilaç tedavisi ile hastalar, farklı kimliklerle barışabilir ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.
Etiketler: Çokkörlü Kişilik Bozukluğu, Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu, Psikoterapi, Travma, Kişilik Bozukluğu, Kimlik Değişiklikleri, Hafıza Kaybı, Psikolojik Tedavi