Deri ve Deri Altı Dokusu Tüberkülozu Nedir?
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin deri ve deri altındaki dokulara yerleşerek enfeksiyon oluşturduğu bir hastalıktır. Bu form, genellikle pulmoner tüberküloz hastalığının hematolojik yayılımı sonucu gelişir, ancak nadiren ilk enfeksiyon odaklarından biri olabilir. Derideki bu enfeksiyonlar çoğunlukla belirgin lezyonlar ve iltihaplanma ile kendini gösterir ve tedavi edilmediği takdirde yayılma ve doku hasarına yol açabilir.
1. Tanım ve Kavramın Genel Özeti
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin deri veya deri altındaki dokulara yerleşerek enfeksiyon oluşturmasıyla gelişir. Genellikle bu hastalık pulmoner tüberküloz hastalarının kan yoluyla bakteriyi yayması sonucu ortaya çıkar. Ancak nadiren, tüberkülozun ilk belirtisi deri altı dokusunda oluşur. Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, lupus vulgaris (deride tüberküloz lezyonları) ve sklerozan tüberküloz gibi klinik formlara yol açabilir.
2. Fiziksel ve Biyolojik Özellikler
Mycobacterium tuberculosis bakterisi, asidi-fast (asidoz rezistan) ve aerobik bir mikroorganizmadır. Deri altı dokusuna yerleştiğinde, bakteriler granülomatöz inflamasyona yol açarak, lupus vulgaris gibi deri lezyonlarının oluşmasına neden olabilir. Bu lezyonlar, genellikle kırmızı-kahverengi renkte, nodüler yapılar şeklinde ortaya çıkar. Enfeksiyon ilerledikçe, bu nodüller ülseratif hale gelebilir ve çevre dokuya yayılabilir. Deri altındaki dokularda ise daha derin granülomlar ve skar dokusu oluşabilir.
3. Dağılım ve Yayılma
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, genellikle pulmoner tüberkülozdan kan yoluyla yayılır. Enfeksiyon, genellikle yüz, boyun, koltuk altı, kasık gibi vücudun belirli bölgelerinde meydana gelir. Ayrıca, hastaların bağışıklık sistemi zayıfladığında, bu enfeksiyonlar daha geniş alanlara yayılabilir. Nadiren, enfeksiyon doğrudan dış ortamdan, açık yaralar veya deri travmalarından geçebilir.
4. Etkilenen Vücut Sistemleri ve Fonksiyonları
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, deri, subkutanöz dokular ve lenfatik sistem üzerinde önemli etkiler yaratabilir:
- Deri: Enfeksiyon, genellikle lupus vulgaris olarak bilinen kırmızı-kahverengi deri lezyonlarına yol açar. Bu lezyonlar ağrılı ve ülseratif olabilir.
- Derialtı dokular: Enfeksiyon ilerledikçe, granülomlar oluşur ve deri altı absesi veya sklerozan değişiklikler meydana gelebilir.
- Lenfatik sistem: Enfeksiyonun yayılmasıyla birlikte, deri altındaki lenf bezlerinde de iltihaplanma ve büyüme görülebilir.
5. Semptomlar, Belirtiler ve Klinik Bulgular
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozunun belirtileri şunlar olabilir:
- Deride kırmızı-kahverengi lezyonlar (lupus vulgaris)
- Ağrılı, şişmiş nodüller
- Ülserasyon (deri yüzeyinin yaralanması)
- Ciltte irinli lezyonlar
- Ağrı ve hassasiyet
- Yavaş ilerleyen ve iyileşmeyen cilt yaraları
- Gece terlemeleri, ateş ve yorgunluk gibi genel tüberküloz semptomları
Bu semptomlar, genellikle ilerleyen enfeksiyon ile daha belirgin hale gelir ve bazen başka cilt hastalıklarıyla karışabilir.
6. Tedavi Yöntemleri ve Müdahaleler
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu tedavisi, antitüberküloz ilaçlarla yapılır. Tedavi genellikle uzun süreli bir ilaç tedavisini gerektirir:
- İzoniazid
- Rifampisin
- Pirazinamid
- Etambutol
Tedavi süreci sırasında düzenli olarak cilt lezyonları takip edilir ve tedaviye yönelik yan etkiler izlenir. Cerrahi müdahale, özellikle irinli lezyonlar veya büyük abselerin varlığında gerekebilir. Lezyonlar cerrahi olarak temizlenebilir veya drenaj yapılabilir.
7. Etkileşimler ve Yan Etkiler
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu tedavisinde kullanılan ilaçlar şu yan etkilere neden olabilir:
- İzoniazid: Karaciğer toksisitesi, nöropati
- Rifampisin: Karaciğer hasarı, mide rahatsızlıkları
- Pirazinamid: Karaciğer toksisitesi
- Etambutol: Görme kaybı
Yan etkiler, tedavi süreci boyunca düzenli izlem gerektirir ve hastaların ilaç tedavisini aksatmamaları önemlidir.
8. Korunma Yöntemleri ve Önleme
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozunun önlenmesinde genel tüberküloz önleme yöntemleri etkilidir:
- BCG aşısı: Tüberkülozun korunmasında önemlidir.
- Erken teşhis ve tedavi: Pulmoner tüberküloz hastalarının erken tedavi edilmesi, deri ve deri altı dokusu tüberkülozunun gelişmesini engeller.
- Hijyen önlemleri: Tüberkülozun yayılmasını engellemek için hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.
- Kişisel koruyucu önlemler: Tüberküloz hastalarıyla yakın temasta bulunan kişiler korunmalıdır.
9. Tarihsel Gelişim ve Bilimsel Araştırmalar
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozu, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin deri altına yerleşmesiyle tarihsel olarak tanımlanmıştır. Lupus vulgaris, deride tüberkülozun en yaygın görülen formudur ve ilk kez 19. yüzyılda tanımlanmıştır. Tüberkülozun deri altı dokusuna yayılmasını anlamak için yapılan araştırmalar, enfeksiyonun derideki granülom oluşumunu ve yavaş ilerlemesini gözler önüne sermektedir.
10. Gelecek Perspektifleri ve Yeni Araştırmalar
Deri ve deri altı dokusu tüberkülozunun tedavisinde yeni antitüberküloz ilaçlar ve aşılar üzerinde çalışmalar devam etmektedir. İlaç direnci ve tedaviye duyarsızlık, gelecekte bu hastalığın tedavisinde karşılaşılan zorlukları artırabilir. Ayrıca, erken teşhis yöntemleri ve gelişmiş görüntüleme teknikleri, tüberkülozun daha hızlı tanı ve tedavisini mümkün kılabilir. Gelecekte genetik testler ve biyomarkerler, hastalığın erken evrelerde tanımlanmasına yardımcı olabilir.