Deri Ve Müköz Membranları Etkileyen İlaçlar Ve Göz, Kulak, Burun, Boğaz Ve Diş İlaçları İle Olan Zehirlenmeler
Deri, muköz membranlar ve duyu organları ile ilgili kullanılan ilaçlar, lokal ve sistemik etkiler gösterebilir. Bu ilaçların yanlış kullanımı, aşırı doz alımı veya yanlışlıkla yutulması durumunda toksik etkiler ortaya çıkabilir. Zehirlenmeler, uygulama yoluna, ilacın kimyasal yapısına ve hastanın bireysel özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Bu yazıda, deri, muköz membranlar, göz, kulak, burun, boğaz ve diş ilaçları ile meydana gelen zehirlenmelerin nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. Deri Ve Müköz Membranları Etkileyen İlaçlar İle Zehirlenmeler
1.1. Topikal Kortikosteroid Zehirlenmesi
Kullanım alanı: Egzama, sedef hastalığı, alerjik dermatit ve diğer enflamatuvar deri hastalıkları.
Zehirlenme nedenleri:
- Uzun süreli ve geniş alanlara uygulanması.
- Çocuklarda ve yaşlılarda aşırı emilim.
- Yanlışlıkla ağız yoluyla alınması.
Belirtiler:
- Ciltte incelme ve renk değişiklikleri.
- Yüksek dozda sistemik emilimle hiperglisemi, hipertansiyon, kas zayıflığı ve Cushing sendromu.
- Uzun süreli kullanımda adrenal yetmezlik riski.
Tedavi:
- İlacın kesilmesi veya dozun azaltılması.
- Elektrolit dengesi ve kan şekeri takibi.
- Şiddetli vakalarda adrenal yetmezlik riski için hidrokortizon replasmanı.
1.2. Topikal Anestezik Zehirlenmesi (Lidokain, Benzokain, Pramoksin)
Kullanım alanı: Yanıklar, böcek ısırıkları, küçük cilt yaralanmaları.
Zehirlenme nedenleri:
- Geniş alanlara aşırı miktarda uygulanması.
- Küçük çocuklarda ve açık yaralarda sistemik emilim.
- Yanlışlıkla yutulması.
Belirtiler:
- Merkezi sinir sistemi toksisitesi: Baş dönmesi, uyuşukluk, kas seğirmeleri, konvülsiyonlar.
- Kardiyak toksisite: Kalp ritim bozuklukları, hipotansiyon.
- Methemoglobinemi (benzokain ile): Dudaklarda ve tırnaklarda morarma, nefes darlığı.
Tedavi:
- Konvülsiyonlar için benzodiazepinler (diazepam, lorazepam).
- Methemoglobinemi için metilen mavisi (IV).
- Kardiyak toksisite için lipid emülsiyon tedavisi (Intralipid 20%).
1.3. Antiseptik Ve Dezenfektan Zehirlenmesi (Povidon-iyot, Klorheksidin, Alkol İçeren Ürünler)
Kullanım alanı: Cilt enfeksiyonlarının önlenmesi ve yara temizliği.
Zehirlenme nedenleri:
- Geniş cilt alanlarına uygulanması ve emilimi.
- Yanlışlıkla yutulması veya solunması.
Belirtiler:
- İyot zehirlenmesi (povidon-iyot ile): Tiroid disfonksiyonu, mide ağrısı, metalik tat.
- Alkol bazlı antiseptiklerle: Merkezi sinir sistemi depresyonu, kusma, hipotermi.
- Klorheksidin ile: Ağız yoluyla alındığında mide tahrişi, alerjik reaksiyonlar.
Tedavi:
- İyot toksisitesinde sodyum tiyosülfat verilebilir.
- Alkol bazlı antiseptik zehirlenmelerinde IV sıvı tedavisi ve destekleyici bakım.
- Cilt reaksiyonlarında antihistaminikler veya kortikosteroidler.
2. Göz, Kulak, Burun, Boğaz Ve Diş İlaçları İle Zehirlenmeler
2.1. Göz İlaçları İle Zehirlenmeler
Riskli ilaçlar:
- Beta blokerler (Timolol, Betaksolol) → Hipotansiyon, bradikardi.
- Alfa agonistler (Brimonidin, Apraklonidin) → Solunum depresyonu, letarji (özellikle çocuklarda).
- Parasempatomimetikler (Pilokarpin) → Bulantı, kusma, terleme.
Tedavi:
- Beta bloker toksisitesi için glukagon.
- Solunum depresyonunda mekanik ventilasyon gerekebilir.
- Antikolinerjik toksisite durumunda atropin verilebilir.
2.2. Kulak İlaçları İle Zehirlenmeler
Riskli ilaçlar:
- Ototoksik antibiyotikler (Gentamisin, Tobramisin) → İşitme kaybı, baş dönmesi.
- Steroid damlalar (Deksametazon, Hidrokortizon) → Uzun süreli kullanımda cilt incelmesi, lokal enfeksiyon riski.
Tedavi:
- Ototoksisite durumunda ilaç kesilir, işitme fonksiyonları takip edilir.
- Kortikosteroid toksisitesinde semptomatik tedavi uygulanır.
2.3. Burun İlaçları İle Zehirlenmeler
Riskli ilaçlar:
- Dekonjestanlar (Oksimetazolin, Fenilefrin, Psödoefedrin) → Hipertansiyon, taşikardi, anksiyete.
Tedavi:
- Hipertansiyon için beta blokerler veya alfa blokerler.
- Ağır vakalarda IV sıvı tedavisi ve destekleyici bakım.
2.4. Boğaz Ve Ağız İlaçları İle Zehirlenmeler
Riskli ilaçlar:
- Lokal anestezikler (Lidokain, Benzokain) → Methemoglobinemi, nöbetler.
- Antiseptikler (Klorheksidin, Povidon-iyot) → Mide tahrişi, hipersensitivite reaksiyonları.
Tedavi:
- Methemoglobinemi için metilen mavisi.
- Konvülsiyonlar için benzodiazepinler.
2.5. Diş İlaçları İle Zehirlenmeler
Riskli ilaçlar:
- Florür içeren ürünler → Hipokalsemi, kas krampları.
- Lokal anestezikler (Artikain, Lidokain) → Konvülsiyon, kardiyak aritmi.
Tedavi:
- Florür toksisitesinde kalsiyum glukonat verilir.
- Lokal anestezik toksisitesinde lipid emülsiyon tedavisi uygulanır.
Deri, muköz membranlar ve duyu organlarına yönelik ilaçların yanlış kullanımı, ciddi zehirlenmelere yol açabilir. Bu ilaçlarla temas sonrası erken müdahale ve spesifik antidot kullanımı, komplikasyonları önleyebilir. Zehirlenme durumlarında hastanın klinik bulguları dikkatle değerlendirilerek uygun tedavi planlanmalıdır.