Dijital Miras Nedir? Dijital Miras ve Sosyal Medya Hesaplarının Hukuki Durumu

Giriş

Teknolojinin yaşamın her alanına entegre olmasıyla birlikte, bireylerin dijital dünyada bıraktığı izler de gün geçtikçe artmaktadır. E-posta hesapları, sosyal medya profilleri, bulut depolama alanları, dijital arşivler, kripto cüzdanlar ve hatta çevrimiçi oyunlar, kişinin dijital varlıkları arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, bireylerin vefatından sonra bu dijital varlıkların ne olacağı, kimler tarafından ve nasıl yönetileceği sorusu önem kazanmıştır. İşte bu noktada “dijital miras” kavramı ortaya çıkmaktadır.

Bu yazıda dijital mirasın ne olduğu, sosyal medya hesaplarının ölüm sonrası hukuki durumu, Türkiye ve dünyadaki mevcut yasal yaklaşımlar ile mirasçıların sahip olduğu haklar incelenecektir.

Dijital Miras Nedir?

Dijital miras, bir bireyin vefatından sonra geride bıraktığı dijital varlıkların tümünü kapsayan miras türüdür. Bu varlıklar genellikle aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

• Kişisel dijital içerikler: Fotoğraflar, videolar, belgeler
• Finansal dijital varlıklar: Kripto paralar, PayPal/Stripe hesapları, dijital cüzdanlar
• İletişim araçları: E-posta ve mesajlaşma uygulamaları
• Sosyal medya hesapları: Facebook, Instagram, Twitter, TikTok, LinkedIn vb.
• Lisanslı içerikler: E-kitaplar, dijital oyunlar, yazılımlar
• Domain ve web sitesi varlıkları

Dijital miras, sadece ekonomik değer taşıyan varlıkları değil, manevi değeri yüksek olan dijital izleri de kapsar. Bu nedenle hem miras hukuku hem de kişisel verilerin korunması hukuku ile sıkı şekilde ilişkilidir.

Sosyal Medya Hesaplarının Hukuki Durumu

1. Sosyal Medya Platformlarının Yaklaşımı

Sosyal medya şirketlerinin çoğu, vefat eden kullanıcıların hesaplarını yönetmek için özel politikalar geliştirmiştir:

• Facebook: “Anıtlaştırma” özelliği ile hesap, ölen kişiyi anma sayfasına dönüştürülür. Ayrıca kişi hayattayken bir mirasçı seçebilir.
• Instagram: Benzer şekilde hesap anıtlaştırılabilir veya kapatılabilir.
• Google: “Inactive Account Manager” ile kullanıcı, hesabının ne zaman aktif olmadığı kabul edileceğini ve ardından ne yapılacağını belirleyebilir.
• Apple: Dijital mirasçı tayin etme özelliği ile, ölüm belgesi ve erişim anahtarı sayesinde dijital içeriklere ulaşım sağlanabilir.

Ancak bu hizmetlerin çoğu, kullanım sözleşmeleri ile yönetildiğinden, miras hukukunun klasik kuralları burada her zaman geçerli olmayabilir. Çünkü sosyal medya hesabı, şirket ile kullanıcı arasında kişisel bir hizmet ilişkisi olarak değerlendirilir.

2. Kullanım Sözleşmeleri ve Mülkiyet Sorunu

Pek çok platform, kullanıcıya bir “hesap” değil, bu hizmeti kullanma hakkı verir. Bu nedenle kullanıcı vefat ettiğinde bu hak sona erebilir. Burada şu sorular gündeme gelir:

• Hesap miras kalır mı?
• Mirasçılar bu hesaba erişim sağlayabilir mi?
• Manevi ya da maddi içerikler üzerinde hak iddia edilebilir mi?

Türk Hukukunda Dijital Miras

1. Miras Hukuku Açısından

Türk Medeni Kanunu’na göre bir kişinin vefatı halinde, malvarlığı yasal veya atanmış mirasçılarına geçer. Ancak dijital varlıkların niteliği net şekilde tanımlanmadığı için uygulamada bazı belirsizlikler mevcuttur:

• Ekonomik değeri olan dijital varlıklar (örneğin kripto para, domain) açıkça mirasa dahil edilebilir.
• Kişisel sosyal medya hesapları, mülkiyet ilişkisi doğurmadığından genellikle mirasa dahil edilmez. Ancak içeriğin korunması ve hatıra olarak değerlendirilmesi mümkündür.

2. KVKK (6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu)

KVKK yalnızca hayatta olan bireylerin kişisel verilerini koruma altına alır. Vefat sonrası verilerin nasıl işleneceği konusunda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum, mirasçının kişisel verilere erişim hakkı açısından sınırlamalar yaratmaktadır. Veri sorumlusu olan sosyal medya şirketi, mahkeme kararı olmaksızın verileri paylaşmayı reddedebilir.

3. Yargı Kararları ve Uygulama

Türkiye’de sosyal medya hesaplarının mirasçılara devrine ilişkin henüz Yargıtay düzeyinde içtihat birliği sağlanmamıştır. Ancak bazı mahkemeler, kişinin manevi dijital içeriğini (örneğin çocuklarıyla çekilmiş fotoğraflar, yazışmalar) hatıra niteliğinde dijital varlık olarak kabul edip erişim hakkı tanımıştır.

Uluslararası Hukukta Gelişmeler

Almanya Federal Mahkemesi (BGH), 2018 yılında verdiği çarpıcı kararda, vefat eden bir çocuğun Facebook hesabına ailesinin erişimine izin verilmesini sağlamıştır. Bu karar, sosyal medya hesabının miras kalabilecek bir dijital varlık olduğunu tanımıştır.

ABD’de ise her eyaletin farklı uygulamaları bulunmakta, bazı eyaletlerde “Fiduciary Access to Digital Assets Act” ile mirasçıların dijital varlıklara erişimi yasal güvence altına alınmaktadır.

Ne Yapılmalı?

1. Vasiyetname Düzenlenmeli: Dijital varlıkların kime, nasıl bırakılacağı belirtilmelidir.
2. Dijital Mirasçı Tanımlanmalı: Platformlar izin veriyorsa önceden dijital mirasçı belirlenmelidir.
3. Hesap Bilgileri Güvenli Yerde Saklanmalı: Kripto para anahtarları, şifreler güvenli bir yerde tutulmalı ve güvenilir kişilere bırakılmalıdır.
4. Hukuki Danışmanlık Alınmalı: Dijital miras konusunda uzman bir avukattan yardım alınmalıdır.

Özetle

Dijital miras, çağımızın en yeni miras türlerinden biridir ve gerek sosyal medya hesapları gerekse kripto varlıklar açısından ciddi hukuki boşluklar içermektedir. Türk hukuk sistemi bu konuda henüz net ve kapsamlı bir düzenleme sunmasa da, ekonomik değer taşıyan dijital varlıklar miras kapsamına alınabilirken, sosyal medya hesapları ise kişisel hizmet ilişkisi olarak değerlendirildiğinden mirasa doğrudan dahil edilmemektedir. Mirasçıların dijital içeriklere erişimi ise genellikle platformların inisiyatifine veya mahkeme kararına bağlıdır. Bu nedenle bireylerin, yaşarken dijital miraslarını düzenlemesi büyük önem taşır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hukukçudan görüş almadan hukuki işlem yapılmamalıdır.

Anahtar Kelimeler: dijital miras, sosyal medya hesapları, ölüm sonrası hesap erişimi, dijital varlıklar, miras hukuku, KVKK, Facebook anıtlaştırma, kripto para mirası, dijital vasiyet, veri paylaşımı sonrası ölüm