Dijital Platformlarda Sözleşme Geçerliliği ve İspat
Giriş
Günümüzün dijital çağında sözleşmelerin fiziki ortam yerine elektronik platformlarda kurulması, hem ticaretin hem de bireysel hizmetlerin hızlı ve pratik bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Ancak bu dijital sözleşmelerin hukuken geçerli sayılması, taraflar arasında bağlayıcı hüküm doğurması ve gerektiğinde ispat edilebilmesi belirli şartlara bağlıdır. Türk Borçlar Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu gibi yasal düzenlemeler, dijital ortamda yapılan sözleşmelerin geçerliliğini ve delil niteliğini açık bir şekilde belirlemiştir.
Elektronik Sözleşme Nedir?
Elektronik sözleşme, tarafların fiziksel olarak bir araya gelmeden, genellikle internet, e-posta veya mobil uygulamalar aracılığıyla uzaktan ve dijital araçlar kullanarak kurdukları sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerin geçerli olabilmesi için geleneksel sözleşmelerde aranan unsurlar olan:
- Tarafların irade beyanı,
- Sözleşmenin konusu,
- Taraflar arasında açık ve karşılıklı kabul (mutabakat)
şartlarının dijital ortamda da sağlanmış olması gerekir.
Hukuki Dayanaklar
1. Türk Borçlar Kanunu (TBK)
Sözleşmelerin şekil serbestisine tabi olduğu genel kuralı geçerlidir (TBK m.12). Yani bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için kanun özel bir şekil şartı öngörmüyorsa, bu sözleşme yazılı, sözlü veya elektronik ortamda kurulabilir.
2. Elektronik İmza Kanunu (5070 Sayılı Kanun)
Bu kanuna göre güvenli elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki geçerliliğe sahiptir.
Güvenli elektronik imza kullanılarak imzalanan sözleşmeler, yazılı şekil şartını taşıması gereken sözleşmelerde dahi geçerli sayılmaktadır.
3. Türk Medeni Kanunu ve İspat Hukuku
Elektronik verilerin, hukuki işlem ve sözleşme ilişkilerinde delil olarak kullanılabilirliği Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde belirlenir. E-imza, dijital delillerin güvenilirliği açısından kritik rol oynar.
Geçerlilik Şartları
1. Tarafların Rızası ve Açık Onayı
Her iki tarafın da elektronik sözleşmenin içeriğini okuyarak onayladığını açık bir biçimde beyan etmesi gerekir. “Okudum, kabul ediyorum” kutucuğu bu kapsamda bir irade beyanı sayılabilir; ancak bu yöntem tek başına bazı durumlarda ispat gücünden yoksun kalabilir.
2. Kimlik Doğrulama ve Güvenli Elektronik İmza
Tarafların kimliklerinin doğrulanması, dijital sözleşmenin hem geçerliliği hem de ispatı açısından önemlidir. E-Devlet, SMS doğrulama, banka entegrasyonu gibi yöntemlerle kimlik teyidi sağlanmalıdır.
3. Kayıt ve Delil Saklama Yükümlülüğü
Sözleşmenin tarih, taraf ve içerik bilgilerinin sistemde arşivlenebilir, geri çağrılabilir ve gerektiğinde mahkemeye sunulabilir nitelikte olması gerekir.
İspat Gücü ve Yargı Uygulaması
Elektronik ortamda kurulan sözleşmelerin ispatı, hukuki süreçte en sık karşılaşılan meselelerden biridir. Burada birkaç temel kriter belirleyici olur:
- E-imza ile imzalanmışsa: Hukuki olarak geçerli yazılı delil niteliğindedir. Mahkemelerde resmi delil olarak kabul edilir.
- E-imza yoksa, tek taraflı kabul beyanı varsa: Bu durumda sözleşmenin ispatı, e-posta trafiği, sistem log kayıtları, kullanıcı adı/parola ile yapılan işlem geçmişi gibi yardımcı delillerle desteklenmelidir.
- Taraflar arasında sürekli iş ilişkisi varsa: Yargıtay kararları, düzenli ve istikrarlı elektronik sözleşme kullanımını zımni kabul olarak değerlendirmektedir.
Sözleşme Türüne Göre Durum
| Sözleşme Türü | Elektronik Geçerlilik | E-İmza Zorunluluğu |
|---|---|---|
| Satış Sözleşmesi (E-Ticaret) | Evet | Hayır |
| Abonelik ve Hizmet Sözleşmeleri | Evet | Şartlı |
| Kira Sözleşmesi | Evet | Yazılı şart varsa gerekli |
| Taşınmaz Alım-Satımı | Hayır | Noter gerektirir |
| İleri tarihli çek, senet vb. | Hayır | Elle yazılmalı |
Riskler ve Önlemler
- Kullanıcı Bilgilendirmesi: Tüketicilerin elektronik ortamda sözleşme yapmadan önce açık şekilde bilgilendirilmesi gerekir.
- Gizlilik ve Veri Güvenliği: Tarafların kişisel ve ticari verileri 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında korunmalıdır.
- Erişilebilir Kayıt Tutma: Her sözleşmenin dijital arşiv sisteminde minimum 10 yıl saklanması önerilir.
Özetle
Dijital platformlarda kurulan sözleşmeler, Türk hukukunda geniş biçimde geçerli kabul edilmekte ve uygulamada yaygın olarak kullanılmaktadır. Elektronik sözleşmelerin geçerliliği, tarafların irade beyanları, uygun yöntemlerle kimlik doğrulama, kayıt altına alma ve ispatlanabilirlik şartlarına bağlıdır. Güvenli elektronik imza bu süreçte sözleşmenin hem geçerliliğini hem de mahkeme nezdinde delil değerini güçlendirir. Kurumsal ve bireysel kullanıcıların, dijital sözleşme süreçlerinde teknik, hukuki ve veri güvenliği açılarından gerekli tedbirleri almaları önemlidir.
Anahtar Kelimeler: dijital sözleşme geçerliliği, elektronik imza, e-imza ile sözleşme, online sözleşme hukuku, internet sözleşmeleri, ispat yükü, 5070 sayılı kanun, e-ticaret sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu dijital sözleşme, hukukta elektronik delil