Dijital Ürünlerin Sigortalanması ve Hukuki Düzenlemeler
Dijital Ürün Nedir?
Dijital ürünler, fiziksel olarak var olmayan; elektronik ortamda oluşturulan, dağıtılan ve tüketilen ürünlerdir. Örnekler arasında yazılım lisansları, mobil uygulamalar, dijital sanat eserleri (NFT’ler), çevrimiçi eğitim içerikleri, e-kitaplar, müzik dosyaları ve dijital oyunlar yer alır. Bu ürünler, geleneksel ürünlerden farklı olarak maddi olmamaları nedeniyle sigorta, mülkiyet ve sorumluluk açısından benzersiz hukuki sorunlar doğurur.
Dijital Ürünlerin Sigortalanması Mümkün mü?
Geleneksel sigorta sistemleri fiziksel hasara odaklıdır. Ancak dijital ürünlerin maddi yapısı bulunmadığından, sigorta şirketleri bu ürünleri “dijital varlık” veya “fikri mülkiyet” kapsamına alarak değerlendirmeye başlamıştır. Özellikle siber sigorta poliçeleri, dijital ürünlerin kaybı, çalınması, bozulması veya erişilemez hale gelmesi gibi durumlara karşı koruma sağlamaya başlamıştır.
Sigortalanabilir Risk Türleri:
- Siber saldırılar (örneğin ransomware)
- Veri kaybı veya bozulması
- Yazılım hataları ve sorumluluklar
- Üçüncü kişilere karşı ihlallerden doğan hukuki tazminatlar
- Lisans ihlalleri ve fikri mülkiyet uyuşmazlıkları
Dijital Ürünlerin Hukuki Niteliği
Türk Hukuku’nda dijital ürünlerin hukuki statüsü net olarak tanımlanmamış olmakla birlikte, genel olarak fikri mülkiyet ve elektronik ticaret mevzuatı çerçevesinde değerlendirilir. Bu ürünler, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında “eser” olarak kabul edilebilir. Aynı zamanda Türk Borçlar Kanunu kapsamında da “hizmet” ya da “mal” niteliğinde değerlendirilebilir.
Mevzuat Dayanakları:
- FSEK (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu)
- Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
- Türk Borçlar Kanunu
- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK)
- Türk Ceza Kanunu – Bilişim suçları
Sigorta ve Hukuki Düzenleme İlişkisi
Sigorta poliçelerinin geçerliliği, dijital ürünlerin hukuki tanımıyla doğrudan ilişkilidir. Bir ürünün sigorta kapsamında korunabilmesi için onun hukuki olarak “mevcut, değer taşıyan ve zarara uğrayabilir” nitelikte olması gerekir. Bu bağlamda sigorta hukukunun dijital çağ ile uyumlu hale getirilmesi gerekir.
Öne Çıkan Hukuki Gereklilikler:
- Dijital ürünün lisanslı olması
- Ürünün ticari olarak değerinin belirlenmiş olması
- Ürünün sahibinin (hak sahibinin) açıkça tanımlanması
- Ürünün kaybı veya çalınması halinde somut zarar miktarının belirlenebilir olması
Avrupa Birliği ve Uluslararası Düzenlemeler
Avrupa Birliği, Dijital Tek Pazar stratejisiyle dijital ürünlerin hukuki çerçevesini genişletmiştir. Özellikle:
- Dijital İçerik Direktifi (EU 2019/770)
- Tüketici Hakları Direktifi (EU 2011/83)
- Dijital Hizmetler Yasası (Digital Services Act – DSA)
- Dijital Pazarlar Yasası (Digital Markets Act – DMA)
gibi düzenlemelerle dijital ürünlerin tüketiciye sunulması, hizmet kalitesi, garanti koşulları ve veri güvenliği çerçevesinde daha sıkı kurallar getirilmiştir.
Türkiye’de Karşılaşılan Hukuki Sorunlar
1. Sigorta Poliçesi Tanımsızlığı
Sigorta şirketlerinin dijital ürünlere özel poliçe tanımlamaması veya sınırlı kapsam sunması.
2. Zararın İspatı
Maddi olmayan bir varlıkta zararın miktarının ispatı ve delillendirilmesi zordur.
3. Yargı Yetkisi ve Sınır Aşan Sorunlar
Dijital ürünlerin global satışı nedeniyle hangi ülkenin hukukunun uygulanacağı tartışmalı hale gelir.
4. Vergilendirme
Dijital ürünlerin vergilendirilmesi konusu halen gri alanlar taşımaktadır.
Kurumsal ve Bireysel Önlemler
- Dijital varlıkların düzenli yedeklenmesi
- Telif haklarının tescili
- Dijital ürün satış sözleşmelerinde açık lisans hükümleri
- Siber sigorta poliçelerinin dikkatle incelenmesi
- Hukuki danışmanlık alınması
Özetle
Dijital ürünlerin artan ekonomik değeri, bu ürünlerin sigortalanması ve hukuki düzenlemeleri konusunda yeni bir alan yaratmıştır. Gerek bireysel girişimciler, gerekse büyük ölçekli platformlar için dijital ürünlerin korunması artık sadece teknik değil, aynı zamanda hukuki ve sigortacılık temelli bir gereklilik halini almıştır. Türkiye’de bu alandaki mevzuat hala gelişim aşamasında olup, hem yasama hem de sigorta sektörünün proaktif adımlar atması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: dijital ürün sigortası, dijital varlıklar, siber sigorta, fikri mülkiyet, elektronik ticaret hukuku, Türkiye dijital hukuk, dijital içerik düzenlemesi, dijital pazar yasası, NFT sigortası, yazılım hukuku