Diyaliz Endikasyonları ve Modaliteleri: Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Karşılaştırması

Giriş

Diyaliz, böbreklerin yetersiz kaldığı durumlarda, vücuttaki toksinlerin ve fazla sıvının uzaklaştırılmasını sağlayan yaşam kurtarıcı bir renal replasman tedavisidir. Akut böbrek hasarı (AKI) veya son dönem böbrek yetmezliği (ESRD) tablolarında uygulanır. En sık kullanılan iki yöntem hemodiyaliz (HD) ve periton diyalizi (PD) olup; her biri farklı avantaj ve sınırlamalara sahiptir. Bu yazıda, diyaliz endikasyonları ve bu iki modalitenin klinik karşılaştırması detaylı şekilde sunulmuştur.

Diyaliz Endikasyonları

Mutlak Endikasyonlar (Acil Diyaliz Gerektiren Durumlar)

Hiperpotasemi (K > 6.5 mEq/L): Kardiyak aritmi riski
Şiddetli metabolik asidoz (pH < 7.1)
Üremik ensefalopati
Üremik perikardit
Şiddetli sıvı yüklenmesi (pulmoner ödem)
İlaç/zehir intoksikasyonları (örn. lityum, metanol)

Göreceli Endikasyonlar

Glomerüler filtrasyon hızının (GFR) belirgin düşmesi (genellikle < 10 mL/dk/1.73m²)
Persiste eden üremik semptomlar (bulantı, kaşıntı, yorgunluk)
Protein-enerji malnütrisyonu
Tedaviye yanıt vermeyen hipertansiyon

Hemodiyaliz (HD)

Tanım ve Uygulama

Hemodiyaliz, hastanın kanının bir diyaliz cihazı ve yapay membranlar aracılığıyla temizlenmesidir. Genellikle haftada 3 kez, her seans 3-5 saat sürer.

Avantajlar

Hızlı toksin ve sıvı uzaklaştırma
Metabolik düzensizlikleri hızla düzeltme
Eğitimli sağlık personeli gözetiminde uygulanır

Dezavantajlar

Hastaneye bağımlılık (merkezde uygulama zorunluluğu)
Damar yolu sorunları (AV fistül, kateter enfeksiyonu)
Hipotansiyon ve kas krampları gibi intradiyalitik komplikasyonlar

Periton Diyalizi (PD)

Tanım ve Uygulama

Periton diyalizi, karın boşluğundaki periton zarının yarı geçirgen membran olarak kullanıldığı bir tedavi şeklidir. Diyalizat solüsyonu kateterle karın içine verilir ve atık maddeler periton zarı üzerinden uzaklaştırılır. Hasta evde uygulayabilir.

Modaliteleri

Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi (SAPD): Manuel değişimler, günde 4-5 kez
Otomatik Periton Diyalizi (APD): Geceleri makinayla otomatik değişim

Avantajlar

Evde ve esnek uygulanabilirlik
Kardiyovasküler stabilite
Rezidüel renal fonksiyonun korunmasında daha etkilidir

Dezavantajlar

Enfeksiyon riski (peritonit)
Karın içi basıncın artması
Uzun süreli kullanımda periton zarı fonksiyonunun bozulması

Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi: Klinik Karşılaştırma Tablosu

Özellik	Hemodiyaliz (HD)	Periton Diyalizi (PD)
Uygulama Yeri	Diyaliz merkezi / hastane	Ev ortamında uygulanabilir
Sıklık ve Süre	Haftada 3 gün / 3-5 saat	Günlük / değişken süreli
Kardiyovasküler Etki	Hipotansiyon riski yüksek	Kardiyovasküler olarak daha stabil
Eğitim Gereksinimi	Profesyonel ekip	Hasta veya yakını eğitilir
Enfeksiyon Riski	Kateter enfeksiyonu	Peritonit riski
Yaşam Kalitesi	Kısıtlayıcı olabilir	Daha fazla özgürlük sağlar

Modalite Seçiminde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Faktörler

Hasta yaşı ve fiziksel durumu
Rezidüel renal fonksiyon varlığı
Sosyoekonomik ve eğitim düzeyi
Ev ortamı ve destek sistemi
İleri kardiyovasküler hastalık varlığı
Obezite veya karın cerrahisi öyküsü

Özetle

Diyaliz, böbrek fonksiyonlarını geçici veya kalıcı olarak üstlenerek yaşam kalitesini ve süresini uzatan kritik bir tedavi yöntemidir. Hemodiyaliz ve periton diyalizi arasında seçim, yalnızca tıbbi parametrelere değil, hastanın yaşam tarzına ve tercihine de dayanmalıdır. Her iki yöntemin de uygun seçilmiş hastalarda başarı oranı yüksektir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: diyaliz, hemodiyaliz, periton diyalizi, ESRD, GFR, diyaliz endikasyonları, renal replasman tedavisi, üremi, peritonit, AV fistül