Edinsel Bağışıklık Nedir? Tipleri: Jümoral ve Hücre Aracılı Tipler, Görevleri
Edinsel Bağışıklık Nedir?
Edinsel bağışıklık, vücudun yabancı patojenlerle karşılaştığında oluşturduğu özel ve hedefe yönelik savunma yanıtıdır. Bu bağışıklık türü, doğal bağışıklık sisteminden farklı olarak, patojenlerin tanınmasını ve bu tanımaya göre uyarlanmış bir yanıtın geliştirilmesini içerir. Edinsel bağışıklık, patojenle ilk karşılaşmada daha yavaş yanıt verir ancak ikinci karşılaşmalarda daha hızlı ve güçlü bir yanıt geliştirir. Bu özellik, bağışıklık hafızası sayesinde mümkün olur.
Edinsel bağışıklık, temel olarak iki ana türde işler:
- Jümoral (Hümoral) Bağışıklık
- Hücresel (Karmaşık) Bağışıklık
Jümoral (Hümoral) Bağışıklık
Tanım
Jümoral bağışıklık, B lenfositleri tarafından yönetilen ve antikorlar (immunoglobulinler) aracılığıyla gerçekleştirilen bir bağışıklık yanıtıdır. Bu tip bağışıklık, patojenlerin kan ve dokularda serbestçe dolaşırken tanınmasını ve yok edilmesini sağlar.
İşleyişi
- Antijen sunumu: Bir patojen vücuda girdiğinde, makrofajlar ve dendritik hücreler patojeni parçalar ve parçalarını yüzeylerinde MHC II (major histokompatibilite kompleksi sınıf II) molekülleri aracılığıyla sunar.
- Aktivasyon: B lenfositleri, antijeni tanır ve plazma hücrelerine dönüşür.
- Antikor üretimi: Plazma hücreleri, patojenle karşılaşan spesifik antikorlar üretir. Bu antikorlar, patojeni tanır, nötralize eder ve fagositler tarafından yok edilmesini sağlar.
Görevleri
- Antikor üretimi: Patojenleri tanıyan ve etkisiz hale getiren özgül antikorların üretimi.
- Patojenin nötralizasyonu: Antikorlar, patojenlerin hücrelere bağlanmasını engeller ve yok edilmesine yardımcı olur.
- Kompleman sistemi aktivasyonu: Antikorlar, patojenlerin yüzeyine bağlanarak kompleman sistemini aktive eder ve patojenin lizisini sağlar.
- Fagositik aktivasyon: Antikorlar, makrofajları ve nötrofilleri patojenleri yutmaya teşvik eder.
Hücresel (Karmaşık) Bağışıklık
Tanım
Hücresel bağışıklık, T lenfositleri tarafından yönetilen ve enfekte hücrelerin öldürülmesine yönelik bir bağışıklık yanıtıdır. Bu tip bağışıklık, vücuttaki enfekte olmuş hücrelerin ve kanser hücrelerinin tanınmasını ve yok edilmesini sağlar.
İşleyişi
- Antijen sunumu: Dendritik hücreler, patojenleri tanır ve antijen parçalarını MHC I (major histokompatibilite kompleksi sınıf I) molekülleri aracılığıyla sunar.
- T hücrelerinin aktivasyonu: CD8+ T hücreleri (sitotoksik T hücreleri), enfekte hücreleri tanır ve öldürür. CD4+ T hücreleri (yardımcı T hücreleri) ise diğer bağışıklık hücrelerini aktive eder.
- Sitotoksik T hücrelerinin yanıtı: CD8+ T hücreleri, enfekte hücreleri doğrudan öldürmek için perforin ve granzim gibi maddeler salgılar.
Görevleri
- Enfekte hücrelerin yok edilmesi: Sitotoksik T hücreleri, enfekte olmuş hücreleri doğrudan öldürür.
- Yardımcı T hücrelerinin rolü: CD4+ T hücreleri, B hücrelerinin antikor üretimini ve makrofajların fagositozunu teşvik eder.
- İmmün hafıza: Hem B hem de T hücreleri, patojenle karşılaştıktan sonra hafıza hücreleri oluşturur ve vücuda gelecekteki enfeksiyonlarda daha hızlı yanıt verilmesini sağlar.
Jümoral ve Hücresel Bağışıklık Arasındaki Farklar
| Özellik | Jümoral Bağışıklık | Hücresel Bağışıklık |
|---|---|---|
| Yönetici Hücre | B Lenfositleri | T Lenfositleri |
| Yanıtın Temeli | Antikor üretimi ve kompleman aktivasyonu | Enfekte hücrelerin öldürülmesi |
| Antijen Tanıma | Serbest dolaşan patojenler | Enfekte hücrelerin yüzeyindeki antijenler |
| Hedeflenen Patojenler | Virüsler, bakteriler, toksinler | Virüsle enfekte hücreler, kanser hücreleri |
| Hafıza Oluşumu | Hafıza B hücreleri | Hafıza T hücreleri |
Edinsel Bağışıklık ve Aşılar
Aşılar, edinsel bağışıklık yanıtını taklit eden ve vücudu enfeksiyonlardan koruyan bağışıklık araçlarıdır. Aşılar, genellikle öldürülmüş veya zayıflatılmış patojenler ya da patojenin antijenik parçalarını içerir. Bu sayede, bağışıklık sistemi antikorlar ve hafıza hücreleri üretir, böylece gerçek enfeksiyon durumunda hızlı ve etkili bir yanıt sağlanır.
Özetle
Edinsel bağışıklık, vücudun özgül patojenlere karşı geliştirdiği, hafıza oluşturan güçlü bir savunma mekanizmasıdır. Bu bağışıklık, jümoral (antikor aracılı) ve hücresel (T hücreleri aracılı) olmak üzere iki ana tipe ayrılır. Jümoral bağışıklık, serbest dolaşan patojenleri antikorlar aracılığıyla etkisiz hale getirirken, hücresel bağışıklık, enfekte olmuş hücreleri doğrudan öldürür. Bu sistemler birbirini tamamlar ve patojenlerle karşılaşıldığında hızlı ve etkili bir koruma sağlar.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler: edinsel bağışıklık, jümoral bağışıklık, hücresel bağışıklık, T lenfositleri, B lenfositleri, antikorlar, immün hafıza, sitotoksik T hücreleri, CD4 T hücreleri, aşılar, bağışıklık yanıtı