Edinsel Bağışıklık Sisteminin Kişinin Kendi Dokularına Karşı Toleransı: Timusta ve Kemik İliğindeki Ön İşleme
Edinsel Bağışıklık ve Tolerans
Edinsel Bağışıklık Nedir?
Edinsel bağışıklık (veya adaptif bağışıklık), organizmanın daha önce karşılaştığı enfeksiyonlar veya yabancı maddelere karşı geliştirdiği özelleşmiş bir savunma sistemidir. Bu bağışıklık, spesifik antikorlar ve T hücreleri aracılığıyla, her patojene özgü bir yanıt geliştirilmesini sağlar. Edinsel bağışıklık, hafıza oluşturur ve aynı patojen ile yeniden karşılaşıldığında daha hızlı ve etkili bir savunma sağlar.
Tolerans Nedir?
Bağışıklık toleransı, bağışıklık sisteminin kişinin kendi dokularına karşı tepki vermemesini sağlayan bir mekanizmadır. Bu durum, bağışıklık sistemi hücrelerinin, kendi hücrelerine ve dokularına karşı saldırı yapmamalarını sağlar. Tolerans, vücudun, patojenler veya kanser hücreleri dışında kalan tüm maddelere karşı bir yanıt geliştirmemesi gerektiğini öğretir.
Tolerans, genellikle iki ana süreç aracılığıyla sağlanır:
- Pozitif Seçim: Timus ve kemik iliğinde, sadece vücuda zarar vermeyen bağışıklık hücrelerinin hayatta kalmasına izin verilir.
- Negatif Seçim: Kendi dokularına karşı aşırı tepkiler gösteren bağışıklık hücreleri yok edilir veya inaktive edilir.
Timus ve Kemik İliği: Bağışıklık Toleransının Temel Alanları
Timus ve Tolerans
Timus, T lenfositlerinin (T hücreleri) olgunlaştığı ve kendi dokularına karşı toleransı kazandığı birincil lenfoid organlardan biridir. Timus, bağışıklık toleransını sağlamak için özel bir eğitim süreci yürütür. Bu süreçler pozitif seçilim ve negatif seçilim olarak iki ana aşamaya ayrılır.
Pozitif Seçilim
Pozitif seçim, timustaki kortikal epitel hücreleri tarafından gerçekleştirilir. Burada, T hücreleri, kendi antijenlerini tanıyan ancak bağışıklık sistemine zarar vermeyen hücreler olarak hayatta kalır. Bu, T hücrelerinin MHC (major histocompatibility complex) moleküllerine bağlanarak, vücudun normal işlevine hizmet etmelerini sağlayacak şekilde düzenlenmesini içerir.
Negatif Seçilim
Negatif seçimde, medüller (öz) kısmında, autoantijenlere karşı bağlanabilen T hücreleri yok edilir. Yani, kendi dokularına karşı duyarlı olan ve potansiyel olarak otoimmün hastalıklara yol açabilecek olan T hücreleri, burada inaktive edilir. Bu süreç, self-tolerans adı verilen mekanizmanın bir parçasıdır. Bu sayede, vücudun kendi hücrelerine zarar vermeyen bağışıklık hücreleri gelişir.
Kemik İliği ve Tolerans
Kemik iliği, B lenfositlerinin olgunlaşmaya başladığı ve bağışıklık toleransının ilk adımlarının atıldığı bir başka birincil lenfoid organdır. Burada da, hem pozitif hem de negatif seçim mekanizmaları mevcuttur.
Pozitif Seçilim
B hücrelerinin pozitif seçimi, kemik iliğinde meydana gelir. Bu aşamada, B hücreleri antijenleri tanıma yeteneklerine göre hayatta kalır. Yalnızca self-antijenlere karşı düşük afiniteyle bağlanan B hücreleri, bağışıklık yanıtı oluşturmak üzere aktif hale gelir.
Negatif Seçilim
Kemik iliğinde, self-antijenlere yüksek afiniteyle bağlanan B hücreleri yok edilir. Bu, autoimmün reaksiyonlar öncesinde bağışıklık sisteminin kendine zarar vermemesini sağlamak için kritik bir adımdır. Negatif seçim sırasında yok edilen hücreler, vücudun kendi dokularına karşı potansiyel bir tehdit oluşturacak şekilde yanıt veremezler.
Edinsel Bağışıklık Sisteminin Otoimmün Hastalıklarla İlişkisi
Edinsel bağışıklık, doğru bir şekilde çalıştığında, vücut kendi hücrelerine zarar vermeden dış tehditlere karşı koruma sağlar. Ancak, tolerans mekanizmalarının bozulduğu durumlarda, otoimmün hastalıklar gelişebilir. Bu tür hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine karşı saldırı başlatmasıyla ortaya çıkar.
Otoimmün hastalıkların bazıları şunlardır:
- Sistemik lupus eritematozus (SLE)
- Romatoid artrit
- Tip 1 diyabet
- Multiple skleroz
Bu hastalıklar, timus ve kemik iliğindeki tolerans mekanizmalarının düzgün çalışmaması sonucu, bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı saldırısının bir sonucu olarak gelişir.
Özetle
Edinsel bağışıklık, kişinin kendi dokularına karşı tolerans geliştiren bir mekanizmadır. Bu tolerans, timus ve kemik iliği gibi organlarda gerçekleşen pozitif ve negatif seçim süreçleriyle sağlanır. Timus, T hücrelerini, kemik iliği ise B hücrelerini olgunlaştırır ve sadece kendi dokularına zarar vermeyen bağışıklık hücrelerinin hayatta kalmasını sağlar. Toleransın bozulması, otoimmün hastalıkların gelişimine yol açabilir. Bu süreçler, bağışıklık sisteminin hem savunma hem de self-tolerans işlevini sürdürebilmesi için kritik öneme sahiptir.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler: Edinsel Bağışıklık, Bağışıklık Toleransı, Timus, Kemik İliği, T Hücreleri, B Hücreleri, Pozitif Seçim, Negatif Seçim, Otoimmün Hastalıklar