Enfeksiyonlara Karşı Savunmada Nötrofiller ve Makrofajların Rolü

Bağışıklık Sisteminin Hücresel Ön Cephesi

Vücut, enfeksiyonlara karşı ilk savunmasını doğal (innate) bağışıklık sistemine ait hücrelerle gerçekleştirir. Bu hücreler arasında en etkili ve hızlı tepkiyi gösterenler nötrofiller ve makrofajlardır. Bu iki hücre grubu, patojenlerin tanınması, yok edilmesi ve inflamatuvar yanıtın düzenlenmesinde temel rol oynar.

Nötrofiller: İlk Yanıt Veren Asker Hücreler

Özellikleri

• Kemik iliğinde üretilirler ve kanda dolaşan lökositlerin %60-70’ini oluştururlar.
• Kısa ömürlü olmalarına rağmen (yaklaşık 6-8 saat dolaşımda, dokuda birkaç gün) çok hızlı mobilize olurlar.
• Enfeksiyon veya doku hasarı durumunda ilk ulaşan bağışıklık hücreleridir.

Görevleri

1. Fagositoz

Nötrofiller, bakteri, mantar ve diğer patojenleri fagosite ederek yok ederler. Fagosom içine alınan mikroorganizmalar, lizozomal enzimler ve reaktif oksijen türleriyle (ROS) parçalanır.

2. Degranülasyon

Sitoplazmalarındaki granüller, mikrobiyal hücreleri parçalayacak enzimler (miyeloperoksidaz, elastaz, kollajenaz) içerir. Bu enzimler inflamasyonun şiddetini artırır.

3. Nötrofil Ekstrasellüler Tuzakları (NETs)

Nötrofiller, DNA ve antimikrobiyal proteinlerden oluşan ağ benzeri yapılar oluşturarak mikroorganizmaları tuzağa düşürür ve immün sistemi destekler.

Makrofajlar: Dokuya Yerleşik Temizleyici ve Düzenleyici Hücreler

Özellikleri

• Monositlerin dokuya geçerek farklılaşmasıyla oluşurlar.
• Dokuda uzun süre hayatta kalabilirler.
• Farklı dokularda özelleşmiş isimlerle anılırlar (örn. alveolar makrofaj, Kupffer hücresi, mikroglia).

Görevleri

1. Fagositoz ve Patojen Eliminasyonu

Nötrofiller gibi mikroorganizmaları yutar ve asit hidrolazlar, nitrik oksit (NO), süperoksit gibi bileşiklerle yok ederler.

2. Antijen Sunumu (APC)

Makrofajlar, fagosite ettikleri mikroorganizmaların parçalarını MHC II molekülleriyle sunarak T lenfositleri aktive ederler. Bu, adaptif bağışıklığın devreye girmesini sağlar.

3. Sitokin ve Kemokin Salgılanması

Makrofajlar, enfeksiyon bölgesinde diğer bağışıklık hücrelerini çağıran IL-1, TNF-α, IL-6, IL-12 gibi mediatörleri salgılar.

4. İyileşme ve Doku Onarımı

Enfeksiyonun temizlenmesinden sonra anti-inflamatuvar sitokinler (IL-10, TGF-β) salarak doku onarımını başlatır.

Nötrofil-Makrofaj İş Birliği

Bu iki hücre grubu birlikte çalışarak enfeksiyonlara karşı etkili bir savunma oluşturur:

• Nötrofiller enfeksiyona ilk yanıtı verirken, makrofajlar inflamasyonu sürdürür ve düzenler.
• Nötrofillerin ölmesiyle oluşan apoptotik cisimcikler, makrofajlar tarafından fagosite edilir (eferezis), bu da inflamasyonun çözülmesini sağlar.
• Sitokin ağı üzerinden birbirlerini karşılıklı olarak aktive ederler.

Klinik Önemi

• Nötropeni (nötrofil eksikliği), bakteriyel enfeksiyonlara yatkınlık yaratır.
• Makrofaj disfonksiyonu, tüberküloz gibi hücre içi patojenlere karşı zayıf yanıtla ilişkilidir.
• Aşırı veya kronik nötrofil-makrofaj aktivitesi, otoimmün hastalıklar ve kronik inflamasyon ile ilişkilendirilebilir.

Özetle

Nötrofiller ve makrofajlar, enfeksiyonlara karşı doğal bağışıklık sisteminin iki temel taşıdır. Nötrofiller, hızlı ve doğrudan bir mikroorganizma yok edici yanıt sağlarken; makrofajlar daha uzun süreli, düzenleyici ve adaptif bağışıklığı yönlendirici görevler üstlenir. Birlikte çalışarak vücudu patojenlere karşı korur, inflamasyon sürecini yönetir ve iyileşmeyi başlatırlar.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: nötrofil, makrofaj, fagositoz, inflamasyon, bağışıklık sistemi, sitokin, antijen sunumu, NETs, akut enfeksiyon, monosit, immün yanıt