Enterobacterales: Tanım, Özellikler, Türler ve Klinik Önemi

1. Giriş

Enterobacterales (eski adıyla Enterobacteriaceae), çeşitli gram-negatif bakterilerden oluşan geniş bir bakteriyel aileyi temsil eder. Bu aile, insanlarda ve hayvanlarda önemli enfeksiyonlara yol açabilen patojenler içerir. Enterobacterales, genellikle bağırsak mikroflorasının bir parçası olarak bulunur, ancak bazı türleri hastalık etkeni olabilir. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter spp., Proteus spp., Serratia spp., Citrobacter spp. ve Morganella morganii gibi türler, insanlarda sık görülen enfeksiyonlara neden olan örneklerdir.

Bu aile üyeleri, özellikle hastane ortamlarında, bağışıklık sistemi zayıf bireylerde ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Enterobacterales, çeşitli antibiyotiklere karşı direnç kazanabilen bakteriler olup, bu nedenle tedavi edilmesi zor olabilir.

2. Enterobacterales Ailesinin Özellikleri

Enterobacterales, genellikle şu temel özelliklere sahip bakterilerden oluşur:

Gram-negatif: Enterobacterales üyeleri, gram-negatif bakterilerdir ve genellikle kırmızı renk alırlar. Hücre duvarları, ince bir peptidoglikan tabakası ve lipopolisakarit (LPS) içeren zar yapısına sahiptir.
Çubuk şeklinde: Bu bakteriler genellikle çubuk şeklinde olup, tek başlarına ya da çiftler halinde bulunurlar.
Mikroaerofilik veya aeropatik: Birçoğu oksijenli ortamlarda büyüyebilmesine rağmen, bazı türler mikroaerofilik koşullarda daha iyi çoğalabilir. Çoğu, ortamda oksijenin varlığını tolere edebilir ancak oksijen seviyesi yüksek olmayan koşullarda da yaşamlarını sürdürebilirler.
Fermentasyon yeteneği: Enterobacterales ailesindeki çoğu bakteri, karbonhidratları fermente edebilir ve buna bağlı olarak asidik ürünler oluştururlar. Bu özellik, bakterilerin kimyasal testlerle tanımlanmasına yardımcı olur.
Flagellum ve motilite: Birçok Enterobacterales türü, hareketli olup, bu özellikleri ile sıvı ortamlarda hareket edebilirler. Flagellum (kuyruk) ile hareket ederler.

3. Enterobacterales Ailesindeki Başlıca Türler ve Klinik Önemi

Enterobacterales ailesi, birçok türü içerir ve bu türlerin birçoğu insanlarda enfeksiyonlara neden olabilir. İşte bazı önemli türler ve bunların yol açtığı hastalıklar:

Escherichia coli (E. coli): E. coli, insan bağırsak florasında yaygın olarak bulunan ve çoğu zaman zararsız olan bir bakteridir. Ancak, bazı suşları, özellikle patojenik türleri, ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. E. coli enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları (İYE), sepsis, menenjit, gastroenterit (özellikle kanlı ishal) gibi hastalıklarla ilişkilidir. Bazı serotipler (Örneğin, O157:H7) hemolitik üremik sendrom (HUS) gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Klebsiella pneumoniae: Klebsiella pneumoniae, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde, nosokomiyal (hastane kökenli) pnömoni, idrar yolu enfeksiyonları, kan enfeksiyonları ve menenjit gibi enfeksiyonlara neden olabilir. Klebsiella türleri, ayrıca karaciğer abseleri ve sinüs enfeksiyonları gibi hastalıklarla da ilişkilidir.
Enterobacter spp.: Enterobacter türleri, hastane ortamlarında genellikle yara enfeksiyonlarına, idrar yolu enfeksiyonlarına ve kan enfeksiyonlarına neden olabilir. Bu türler, özellikle antibiyotiklere karşı direnç geliştirebilir ve tedavi edilmesi zor hale gelebilir.
Proteus spp.: Proteus türleri, özellikle idrar yolu enfeksiyonlarına neden olan bakterilerdir. Ayrıca, böbrek taşlarının oluşumu ile de ilişkilidir. Bu türler, idrarın alkalinleşmesine ve üreaz üretmesine neden olabilir, bu da böbreklerde taşların oluşumuna yol açar.
Serratia spp.: Serratia türleri, genellikle hastane enfeksiyonlarına neden olur. Bunlar, kan enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları, solunum yolu enfeksiyonları ve yara enfeksiyonları ile ilişkilidir. Serratia marcescens, kırmızı pigment üretmesiyle tanınır ve bu pigmentin mikroskopik görüntüsü bazen tanıda yardımcı olabilir.
Citrobacter spp.: Citrobacter türleri, genellikle idrar yolu enfeksiyonları, sepsis, menenjit ve gastroenterit gibi hastalıklarla ilişkilidir. Bunlar, özellikle prematüre bebeklerde ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde enfeksiyonlara yol açabilir.
Morganella morganii: Bu bakteri, idrar yolu enfeksiyonları, yara enfeksiyonları ve bazı durumlarda sepsise neden olabilir. Ayrıca, hastaneye bağlı enfeksiyonlar da sık görülür.

4. Enterobacterales Ailesinde Antibiyotik Direnci

Enterobacterales ailesindeki bazı bakteriler, özellikle hastane ortamlarında antibiyotiklere karşı direnç geliştirmiştir. Bu durum, tedavi seçeneklerini sınırlamakta ve enfeksiyonların daha zor tedavi edilmesine yol açmaktadır. Antibiyotik direnci genellikle birkaç mekanizma ile ortaya çıkar:

Beta-laktam direnç: Enterobacterales türleri, beta-laktam antibiyotiklerine karşı direnç geliştirebilirler. Bu direnç, bakterilerin beta-laktam antibiyotiklerinin etkisini ortadan kaldıran beta-laktamaz enzimlerini üretmelerinden kaynaklanır.
Karbapenem dirençli Enterobacterales (CRE): Enterobacterales türleri arasında en tehlikeli dirençli suşlar, karbapenemlere karşı dirençli olanlardır. Karbapenemler, geniş spektrumlu antibiyotiklerdir, ancak bu tür bakterilerdeki direnç, tedavi seçeneklerini ciddi şekilde kısıtlar ve bu tür enfeksiyonlar yüksek mortalite oranlarıyla ilişkilidir.
Aminoglikozid ve kinolon direnç: Aminoglikozid ve kinolonlar, Enterobacterales enfeksiyonlarının tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Ancak, bazı türler bu ilaçlara karşı direnç geliştirebilir.
Multidrug dirençli suşlar: Hastane kökenli enfeksiyonlarda multidrug dirençli suşlar, tedavi edilmesi en zor enfeksiyonları oluşturur ve bu türler genellikle hastaların daha uzun süre hastaneye yatmasına ve daha karmaşık tedavilere ihtiyaç duymasına yol açar.

5. Tanı Yöntemleri

Enterobacterales ailesinin üyeleri, genellikle mikrobiolojik testlerle tanı konulabilen bakterilerdir. Tanı yöntemleri şunları içerebilir:

Bakteriyolojik kültür: Enterobacterales bakterileri, sıvı ortamlar, agar plakları veya özel besiyerlerinde kültürlenebilir. İdrar, dışkı, kan ve diğer vücut sıvılarından örnekler alınarak, bakteri izole edilebilir.
Antibiyotik duyarlılık testi: İzoleden bakterilere karşı hangi antibiyotiklerin etkili olduğunu belirlemek için antibiyotik duyarlılık testleri yapılır. Bu testler, uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde yardımcı olur.
PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Bakterilerin genetik materyalinin tespiti için PCR testleri uygulanabilir. PCR, bakterilerin hızlı ve doğru bir şekilde tespit edilmesine olanak tanır.

6. Tedavi Yöntemleri

Enterobacterales enfeksiyonlarının tedavisi, enfeksiyonun türüne, şiddetine ve antibiyotik duyarlılığına göre değişir. Tedavi seçenekleri arasında şunlar bulunur:

Antibiyotik tedavisi: Antibiyotik tedavisi genellikle Enterobacterales enfeksiyonlarının tedavisinde gereklidir. Ancak, dirençli suşlar, tedavi sürecini zorlaştırabilir. Beta-laktam antibiyotikler, aminoglikozidler, kinolonlar ve karbapenemler gibi çeşitli antibiyotikler kullanılır.
Sıvı tedavisi: Özellikle ishal ve dehidrasyonla birlikte görülen enfeksiyonlarda, sıvı

tedavisi önemlidir. Elektrolit dengesi sağlanmalıdır.

Cerrahi müdahale: Yara enfeksiyonları veya abse gelişimi gibi ciddi durumlar için cerrahi müdahale gerekebilir.

7. Korunma Yöntemleri

Enterobacterales enfeksiyonlarını önlemek için çeşitli önlemler alınabilir:

Hijyen: El yıkama ve hijyenik gıda hazırlama yöntemleri, enfeksiyonların yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir.
Gıda güvenliği: Gıdaların doğru şekilde pişirilmesi, özellikle et ve süt ürünlerinin hijyenik koşullarda saklanması, enfeksiyon riskini azaltır.
Antibiyotiklerin dikkatli kullanımı: Antibiyotiklerin yanlış ve aşırı kullanımı, antibiyotik direncinin gelişmesine yol açabilir. Bu nedenle, antibiyotiklerin doğru şekilde ve gerektiğinde kullanılması önemlidir.

8. Sonuç

Enterobacterales ailesi, geniş bir patojen yelpazesi sunar ve bu bakteriler, insanların sağlığını tehdit eden önemli enfeksiyonlara neden olabilir. Antibiyotik direnci, tedavi sürecini karmaşık hale getirebilir, bu nedenle doğru tanı ve uygun tedavi seçenekleri belirlemek büyük önem taşır. Enfeksiyonları önlemek için hijyen, gıda güvenliği ve antibiyotiklerin doğru kullanımı gereklidir.