Epilepsi Krizi Geçiren Birine Nasıl Yardım Edilir?

Epilepsi, beyindeki anormal elektriksel aktivitelerin yol açtığı nörolojik bir durumdur. Epilepsi hastaları, çeşitli türlerde krizler geçirebilirler. Bu krizler, genellikle birkaç dakika sürer ve kişiyi bilinç kaybı, kasılmalar, titremeler gibi semptomlarla etkileyebilir. Epilepsi krizi, izleyen kişiler için genellikle korkutucu olabilir, ancak doğru bir şekilde müdahale etmek, kişinin güvenliğini sağlamak ve krizin etkilerini en aza indirmek açısından büyük önem taşır.

Epilepsi krizi geçiren birine yardım etmek, sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. İşte kriz sırasında uygulanması gereken temel adımlar:

1. Kriz Türünü Tanımak

Epilepsi krizleri genellikle iki ana gruba ayrılır: Genel (Tüm vücuda yayılan) krizler ve Fokal (Bir bölgeyi etkileyen) krizler.

1.1. Jeneralize (Genel) Krizler:

Tonik-klonik kriz (Grand mal): Vücudun tüm kaslarında sertleşme (tonik) ve ardından kasılmalar (klonik) ile kendini gösterir.
Absans krizi: Kişi kısa süreli bilinç kaybı yaşar ve çevresine karşı tepkisiz kalabilir.

1.2. Fokal Krizler:

Basit fokal kriz: Kişi bilinçli kalabilir ancak vücutta titreme, uyuşma veya anormal hisler olabilir.
Kompleks fokal kriz: Kişi bilincini kaybeder ve genellikle belirli hareketler tekrar eder (örneğin, elleri ovuşturmak).

2. Epilepsi Krizi Geçiren Birine Yardım Etmek İçin Uygulanması Gereken Adımlar

2.1. Kişiyi Güvende Tutmak

Hızla müdahale etmek: Kriz başladığında panik yapmadan sakin olun. Epilepsi krizleri genellikle birkaç dakika sürer ve bu süre zarfında kişiye yardım etmek önemlidir.
Düşmelerden koruyun: Kişi yere düşüyorsa, onun yaralanmaması için etrafındaki keskin köşe, taş, mobilya gibi cisimleri uzaklaştırın.
Yumuşak bir zemin sağlamaya çalışın: Eğer kişi yere düşmüşse, kafasını korumak için başının altına yumuşak bir örtü, ceket veya benzeri bir şey koyarak yaralanmalarını önlemeye çalışın.

2.2. Kişiyi Çevresel Tehditlerden Uzaklaştırmak

Çevreyi düzenleyin: Kişi çevresinde tehlikeli nesneler varsa, bu nesneleri uzaklaştırarak güvenli bir alan yaratmaya çalışın.
Kalıp takma veya kafasına bir şey koyma: Kriz sırasında kişinin ağzına bir şey koymak (örneğin, bir çatal veya bez parçası) son derece tehlikelidir ve kişinin boğulmasına neden olabilir. Bu tür bir müdahaleden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Dil ısırmalarından koruma: Dil ısırma olasılığı çok yaygın olsa da, kişi dilini ısırırken boğulma riski yoktur. Ağız içine herhangi bir şey koymak, daha fazla zarar verebilir.

2.3. Zaman Tutun

Krizin süresini takip edin: Kriz, genellikle 1-2 dakika sürer. Eğer kriz 5 dakikayı geçerse veya bir kriz ardı ardına gelirse (status epileptikus durumu), hemen acil yardım çağırın.
Acil durumları tanıyın: Eğer kişi kriz sırasında uzun süre bilinç kaybı yaşarsa, nefes almayı durdurursa veya vücudunda uzun süre titremeler devam ederse, bu acil bir durumdur ve 112’yi aramak gerekir.

2.4. Kişiyi Yalnız Bırakmayın

Yanında kalın: Kriz sona erene kadar kişiyi yalnız bırakmayın. Kişi kriz sonrasında bir süre kafa karışıklığı yaşayabilir ve güvenliğini sağlamak adına yanında olmak önemlidir.
Sakinleştirin: Kişi kriz sonrasında kafasını karıştırmışsa veya korkmuşsa, onu sakinleştirmeye çalışın. Onu tanıyorsanız, adını veya basit cümlelerle rahatlatıcı bilgiler verebilirsiniz.

2.5. Krizin Ardından Yapılacaklar

Kişiyi rahat bir pozisyonda bırakın: Kriz bittikten sonra, kişinin başını dikkatlice yana çevirin. Böylece, tükürük veya kusmuk varsa, hava yolu tıkanmaz ve boğulma riski azalır.
Kişiyi izleyin: Kriz sonrasında kişi bir süre kafası karışmış olabilir. Ona güvenli bir ortam sağlamak, sakin kalmasını sağlamak önemlidir.
Kriz sonrası kişiye su vermemek: Kişi tamamen bilinçli hale gelene kadar ona su veya yiyecek vermekten kaçının, çünkü kişi hâlâ bilinç kaybı yaşayabilir ve boğulma riski olabilir.

2.6. Acil Yardım Çağırmak

Aşağıdaki durumlarda acil yardım çağırmak gereklidir:

Kriz 5 dakika veya daha uzun sürerse,
Kişi ardı ardına birkaç kriz geçirirse (status epileptikus),
Kişinin nefes alması zorlaşır veya hiç nefes almazsa,
Kişi ciddi yaralanmalar veya baş travması geçirmişse,
Kişi bilincini kaybetmişse ve uyanmıyorsa.

3. Epilepsi Hastasına Kriz Sonrasında Yapılacak Yardımlar

Kriz sonrası kişinin zihinsel durumu kafası karışmış olabilir. Kriz geçiren kişiye yardımcı olmak için şunlar yapılabilir:

Rahatlatıcı bir ortam sağlamak: Kişinin çevresini sakinleştirerek güvenli bir ortam sunmak, ona yardımcı olacaktır.
Yavaşça konuşun: Kişi kendine geldikçe, sakin bir şekilde ve yavaşça konuşarak onun kendini güvende hissetmesini sağlayabilirsiniz.
İhtiyaçlarını sorarak yardımcı olun: Eğer kişi fiziksel olarak yorgunsa veya başka bir rahatsızlık hissediyorsa, ona yardımcı olmaya çalışın.

4. Epilepsi Krizlerine Karşı Önlemler

Epilepsi tedavisi: Epilepsi hastalarının düzenli olarak tedavi olmaları ve doktorlarının önerdiği ilaçları kullanmaları önemlidir. Bu tedavi, nöbetlerin sıklığını azaltabilir.
Kriz tetikleyicilerinden kaçınma: Uykusuzluk, aşırı stres, alkol veya ilaç kullanımı gibi tetikleyicilerden kaçınmak, krizin önlenmesine yardımcı olabilir.
Kişiye uygun eğitim: Epilepsi hastaları ve yakınları, nöbet geçiren birine nasıl yardım edileceği konusunda eğitim alabilir. Ayrıca, kişiye ait özel bir kriz planı hazırlanabilir.

Epilepsi krizi geçiren birine yardım etmek, doğru ve sakin bir yaklaşım gerektirir. Kriz sırasında kişinin güvenliğini sağlamak, ağzına bir şey koymamaktan ve zaman tutarak acil durumu izlemek önemlidir. Kriz süresi uzarsa, sağlık profesyonellerine başvurmak gerekebilir. Kişinin rahatlamasını sağlamak ve kriz sonrası ihtiyaçlarını gidermek, en iyi yaklaşım olacaktır.