G

Giriş

Glikoller, endüstride yaygın olarak kullanılan organik bileşiklerdir. En bilinen türleri etilen glikol ve propilen glikoldür. Özellikle antifriz, çözücüler, kozmetik ürünler ve farmasötiklerde bulunan bu maddeler, yanlış kullanıldığında veya yüksek dozda maruz kalındığında toksik etkilere yol açabilir. Bu makalede, glikolün toksik etkileri, mekanizmaları, semptomları ve tedavi yöntemleri ele alınacaktır.

Glikol Türleri ve Kullanım Alanları

Glikoller, kimyasal yapıları ve toksisite seviyeleri bakımından farklılık gösterir:

• Etilen Glikol (EG): Antifriz, boya çözücüleri ve hidrolik sıvılar gibi sanayi ürünlerinde yaygın olarak kullanılır.
• Propilen Glikol (PG): Gıda katkı maddesi, ilaçlar ve kozmetik ürünlerde kullanılır ve genellikle düşük toksisiteye sahiptir.

Etilen Glikolün Toksisitesi

Etilen glikol, özellikle oral yolla alındığında ciddi toksisiteye neden olur. Karaciğerde metabolize edilerek toksik bileşiklere dönüşür:

1. Glikolik Asit: Metabolik asidoza neden olur.
2. Oksalik Asit: Kalsiyum ile birleşerek böbreklerde kalsiyum oksalat kristallerinin oluşmasına yol açar.
3. Formik Asit: Sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olur.

Semptomlar

Etilen glikol zehirlenmesi üç aşamada incelenir:

• İlk 12 Saat: Merkezi sinir sistemi depresyonu, baş dönmesi, sersemlik, bilinç kaybı
• 12-24 Saat: Kardiyovasküler bozukluklar, taşikardi, hipertansiyon
• 24-72 Saat: Böbrek yetmezliği, oligüri, anüri

Tedavi

• Fomepizol veya Etanol: Alkol dehidrojenazı inhibe ederek etilen glikolün toksik metabolitlere dönüşümünü engeller.
• Hemodiyaliz: Şiddetli vakalarda toksik metabolitlerin vücuttan atılımını hızlandırır.
• Destekleyici Tedavi: Elektrolit dengesinin sağlanması, sıvı replasmanı.

Propilen Glikolün Toksisitesi

Propilen glikol, etilen glikole kıyasla daha düşük toksisiteye sahiptir. Ancak aşırı miktarda alındığında bazı olumsuz etkilere neden olabilir:

• Metabolik Asidoz
• Santral Sinir Sistemi Depresyonu
• Hiperlaktatemi

Semptomlar ve Tedavi

Propilen glikol zehirlenmesi genellikle hafif olup destekleyici tedavi ile yönetilebilir. Ancak yüksek doz alımında böbrek yetmezliği riski olabilir.

Sonuç

Glikoller, endüstride yaygın kullanılan kimyasallardır. Ancak özellikle etilen glikolün yanlışlıkla yutulması ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle glikollerin güvenli kullanımı ve toksisite belirtilerinin hızlı tanınması hayati önem taşımaktadır.