Glioblastom Multiforme: Güncel Tedavi Protokolleri

Glioblastom Multiforme Nedir?

Glioblastom multiforme (GBM), erişkinlerde görülen en agresif ve en yaygın primer malign beyin tümörüdür. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sınıflamasına göre Grade IV astrositom olarak tanımlanır. Beynin destek hücrelerinden (glial hücreler) köken alan bu tümör, hızlı büyüme, yayılma ve nüks eğilimi ile bilinir.

GBM çoğunlukla frontal, temporal veya parietal loblarda yer alır ve belirti olarak baş ağrısı, nöbet, kişilik değişiklikleri ve fokal nörolojik bulgularla kendini gösterebilir.

Tanı ve Moleküler Sınıflandırma

Tanı, genellikle manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile konur ve kesin tanı biyopsi veya cerrahi rezeksiyon sonrası histopatolojik incelemeyle doğrulanır. Günümüzde moleküler biyoloji, tanı ve tedavide önemli bir rol oynamaktadır:

IDH mutasyonu: Genellikle prognoz daha iyidir.
MGMT metilasyonu: Temozolomid’e yanıtı artırır.
TERT promotor mutasyonu ve EGFR amplifikasyonu: Hedeflenebilir biyobelirteçlerdir.

Güncel Tedavi Protokolleri

1. Cerrahi Müdahale

İlk basamak tedavi maksimum güvenli rezeksiyondur. Ameliyatın amacı, mümkün olan en fazla tümör dokusunu çıkarmaktır. Toplam rezeksiyon, sağ kalımı anlamlı derecede artırır.

Nöronavigasyon, intraoperatif MRI ve flöresein kılavuzlu cerrahi gibi teknolojiler, cerrahinin doğruluğunu artırır.

2. Işın Tedavisi (Radyoterapi)

Postoperatif dönemde standart radyoterapi uygulanır:

Toplam 60 Gy, 2 Gy/fraksiyon, 6 hafta boyunca uygulanır.
Lokal nüksler için stereotaktik radyocerrahi veya hipofraksiyone radyoterapi seçenekleri mevcuttur.

3. Kemoterapi

Temozolomid (TMZ), GBM tedavisinde temel kemoterapötiktir. “Stupp Protokolü” olarak bilinen standart yaklaşım:

Radyoterapi ile eş zamanlı: Günde 75 mg/m² temozolomid
Radyoterapiden sonra 6 siklus: Ayda 5 gün, 150–200 mg/m²

MGMT promotör metilasyonu pozitif olan hastalar, temozolomide daha iyi yanıt verir.

4. Hedefe Yönelik Tedaviler

Bevacizumab (anti-VEGF monoklonal antikor): Nüks eden GBM’de ödem kontrolü ve semptomatik rahatlama sağlar; ancak sağ kalımı uzattığına dair net bir kanıt yoktur.
EGFRvIII, PDGF, mTOR, PI3K yollarını hedefleyen ajanlar üzerinde faz II–III klinik çalışmalar devam etmektedir.

5. İmmünoterapi ve Aşı Uygulamaları

GBM için geliştirilen peptid aşıları, dendritik hücre aşıları ve CAR-T hücre tedavileri halen deneysel düzeydedir.
Tümöre özgü neoantijen aşıları, kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının temelini oluşturmaktadır.

6. TTF (Tümör Tedavi Alanları) Terapisi

Elektrik alanlarıyla hücre bölünmesini durdurmaya yönelik yeni bir tedavi.
FDA onaylıdır ve temozolomid ile kombine kullanıldığında yaşam süresini uzattığı gösterilmiştir.
Baş bölgesine yerleştirilen elektrotlarla günlük uygulama gerektirir.

Nüks Eden GBM’de Yaklaşımlar

GBM hastalarının büyük bir kısmında 6–9 ay içinde nüks görülür. Nüks durumunda:

İkinci cerrahi (eğer uygunsa)
Reirradyasyon
Bevacizumab veya klinik araştırmalar
Yeniden temozolomid veya lomustin gibi alkilleyici ajanlar

İzlem ve Destek Tedavileri

Nörolojik ve bilişsel işlevlerin takibi
Kortikosteroid kullanımı, beyin ödemi kontrolü için
Psikolojik destek, beslenme ve palyatif bakım

Özetle

Glioblastom multiforme, agresif seyirli ve yüksek nüks oranına sahip bir beyin tümörüdür. Güncel tedavi protokolü; cerrahi, radyoterapi ve temozolomid bazlı kemoterapi kombinasyonuna dayanır. Moleküler biyobelirteçlere dayalı kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımları, özellikle MGMT metilasyon durumu ve IDH mutasyonları ile yönlendirilmektedir. İmmünoterapi ve hedefe yönelik tedaviler umut vadederken, nükslerde multidisipliner yaklaşım esastır.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler

Glioblastom multiforme, beyin tümörü, temozolomid, MGMT metilasyonu, radyoterapi, Stupp protokolü, IDH mutasyonu, TTF tedavisi, beyin kanseri tedavisi, glioblastom aşıları