Glutensiz Diyet Kimler İçin Uygundur?

Giriş

Gluten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olup, hamurun elastikiyetini artıran ve ona yapışkanlık kazandıran bir bileşendir. Son yıllarda glutensiz diyet, sağlık bilinci yüksek bireyler arasında popüler hale gelse de, aslında belirli sağlık koşullarına sahip kişiler için zorunludur.

Bu makalede, glutensiz diyetin kimler için gerekli olduğu, hangi hastalıklarda önerildiği ve kimlerin glutensiz beslenmeye dikkat etmesi gerektiği detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. Çölyak Hastaları

Çölyak hastalığı, glutene karşı bağışıklık sisteminin anormal tepkisiyle ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Gluten tüketildiğinde ince bağırsak mukozasında iltihaplanma ve hasar meydana gelir, bu da besin emilimini bozar.

Belirtileri:

Kronik ishal veya kabızlık
Karın ağrısı ve şişkinlik
Kilo kaybı ve gelişme geriliği (çocuklarda)
Demir eksikliği anemisi
Yorgunluk ve halsizlik

Çölyak hastaları için glutensiz diyet, ömür boyu zorunludur.

2. Non-Çölyak Gluten Duyarlılığı (NCGS) Olanlar

Çölyak hastalığı veya buğday alerjisi olmamasına rağmen, bazı kişiler gluten tükettiklerinde bağırsak ve sistemik belirtiler yaşayabilir.

Belirtileri:

Karın şişkinliği ve gaz
İshal veya kabızlık
Baş ağrısı ve zihinsel bulanıklık
Kas ve eklem ağrıları

NCGS olan bireyler gluteni diyetlerinden çıkardıklarında semptomlarının düzeldiğini bildirmektedirler.

3. Buğday Alerjisi Olanlar

Buğday alerjisi, bağışıklık sisteminin buğday proteinlerine karşı verdiği alerjik reaksiyon ile karakterizedir. Gluten, buğdayda bulunan proteinlerden biri olduğu için, bu kişiler genellikle glutensiz beslenmeyi tercih ederler.

Belirtileri:

Kaşıntı, kurdeşen, egzama
Nefes darlığı, hırıltılı solunum
Karın ağrısı, kusma ve ishal
Anafilaksi (şiddetli alerjik reaksiyon)

Buğday alerjisi olan bireyler, glutensiz ancak aynı zamanda buğdaysız bir diyet uygulamalıdır.

4. Dermatitis Herpetiformis Hastaları

Dermatitis herpetiformis, çölyak hastalığıyla ilişkili, kronik ve kaşıntılı bir cilt hastalığıdır. Bağışıklık sistemi gluten tüketimine karşı aşırı tepki verir ve ciltte kabarcıklar ve döküntüler oluşur.

Bu hastalar da glutensiz diyete sıkı şekilde uymalıdır.

5. Otoimmün Hastalıklara Sahip Olanlar (Bazı Durumlarda)

Bazı otoimmün hastalıklar çölyak hastalığıyla ilişkili olabilir ve bazı hastalar glutensiz diyetle belirtilerinde düzelme gözlemleyebilir. Bunlar:

Haşimato Tiroiditi (Glutenin bağışıklık sistemini tetikleyebileceği düşünülmektedir.)
Romatoid Artrit
Multipl Skleroz (MS)

Ancak, otoimmün hastalıklarda glutensiz diyetin kesin faydaları bilimsel olarak tam kanıtlanmamıştır ve kişisel deneme gerektirebilir.

6. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Olanlar

Bazı IBS hastaları gluten tüketimi sonrası semptomlarında kötüleşme fark edebilirler. Ancak, bu hastalarda her zaman glutenin suçlu olduğu söylenemez çünkü FODMAP içeren diğer karbonhidratlar da şikayetlere neden olabilir.

IBS hastalarının glutensiz diyet denemesi yapması önerilebilir, ancak kesin bir zorunluluk yoktur.

Glutensiz Diyetin Gereksiz Olduğu Durumlar

Glutensiz diyetin bazı hastalık gruplarında etkili olabileceği düşünülse de, sağlıklı bireyler için bilimsel olarak kanıtlanmış bir faydası bulunmamaktadır.

Sağlıklı bireylerde glutensiz diyet uygulamanın sindirim sistemi üzerinde kanıtlanmış bir olumlu etkisi yoktur.
Glutensiz diyet, lif eksikliği ve bazı vitamin-mineral kayıplarına yol açabilir.
Bazı glutensiz ürünler işlenmiş ve şeker bakımından zengin olabilir.

Glutensiz diyet çölyak hastaları, gluten duyarlılığı olanlar, buğday alerjisi olanlar ve dermatitis herpetiformis hastaları için zorunludur. Bunun dışında, bazı otoimmün hastalıklar veya irritabl bağırsak sendromu gibi rahatsızlıklarda faydalı olabilir. Ancak sağlıklı bireyler için gereksizdir ve dengeli bir beslenme programı olmadan uygulandığında bazı besin eksikliklerine yol açabilir.