HACEK Endokarditi: Tanım, Etiyoloji, Tanı ve Tedavi Yaklaşımları
Giriş
HACEK endokarditi, nadir fakat önemli bir bakteriyel enfeksiyon türüdür ve kalbin iç yüzeyini, özellikle de kalp kapakçıklarını etkiler. “HACEK” terimi, bu endokardite yol açabilen beş farklı bakteri grubunun baş harflerinden türetilmiştir. Bu bakteriler, Haemophilus, Aggregatibacter, Cardiobacterium, Eikenella ve Kingella türlerini içerir. HACEK mikroorganizmaları, genellikle vücutta daha az yaygın olan fakat endokardit gibi ciddi hastalıklara yol açabilen mikroorganizmalar olarak bilinirler.
HACEK endokarditi, diğer bakteriyel endokardit türlerine göre daha nadir olmasına rağmen, tedavi edilmezse ölümcül olabilen bir hastalıktır. Klinik belirtiler genellikle yavaş gelişir ve tanı genellikle gecikebilir. Bununla birlikte, uygun tedavi ile hastalar genellikle iyileşir.
1. HACEK Bakterileri ve Endokardite Yol Açan Türler
HACEK bakterileri, normalde insan vücudunun çeşitli bölgelerinde bulunan, genellikle oportunistik patojenlerdir. Bu bakteriler, genellikle diş eti enfeksiyonları, diş çekimi veya diğer ağız yoluyla gerçekleşen mikrotravmalardan sonra kan dolaşımına girebilirler. Endokardit gelişim riskini artıran faktörler arasında kalp hastalıkları, yapısal kalp problemleri, implantlı kalp cihazları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması yer alır.
- Haemophilus spp.: Genellikle ağız ve solunum yolu florasında bulunan gram-negatif, kokobasil şekilli bakterilerdir. Haemophilus parainfluenzae ve Haemophilus aphrophilus gibi türler, endokardit gelişimine yol açabilir.
- Aggregatibacter spp.: Eski adıyla Actinobacillus olarak bilinen bu gram-negatif bakteriler, ağız florasında yer alır ve çoğu zaman periodontal hastalıklarla ilişkilidir. Aggregatibacter actinomycetemcomitans türü, özellikle gençlerde endokardit riski taşır.
- Cardiobacterium spp.: Genellikle diş eti hastalıkları ve periodontit gibi ağız enfeksiyonlarında yer alan, gram-negatif bakterilerdir. Cardiobacterium hominis türü, endokardit etkeni olarak bilinir.
- Eikenella corrodens: İnsan ağız florasında yaygın olarak bulunan gram-negatif bir bakteri olan Eikenella corrodens, diş çekimi veya travma sonrası kan dolaşımına girebilir ve endokardite neden olabilir.
- Kingella spp.: Kingella kingae özellikle çocuklarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde endokardit vakalarına yol açabilir. Gram-negatif, kokobasil şeklinde olan bu bakteri, nadiren de olsa endokardit gelişimine neden olabilir.
2. HACEK Endokarditinin Klinik Özellikleri
HACEK endokarditi, diğer bakteriyel endokardit türlerine göre daha yavaş seyirli olabilir. Bu nedenle, tanı ve tedavi genellikle gecikir. Klinikteki semptomlar genellikle hafif başlar ve giderek kötüleşebilir. En yaygın semptomlar şunlardır:
- Ateş: En yaygın bulgu olup, genellikle 38-39°C arası seyreder.
- Yorgunluk ve halsizlik: Yavaş gelişen bir hastalık olduğundan, hastalar genellikle yorgunluk ve genel bir halsizlik hissi ile başvururlar.
- Kalp murmur: Kalp kapakçıklarının enfekte olması nedeniyle, hastalarda kalp sesi değişiklikleri veya murmur gözlemlenebilir.
- Gecikmiş emboli bulguları: HACEK endokarditinde embolik olaylar daha az yaygındır, ancak bazı hastalarda dalak, böbrekler veya akciğerlerde emboli görülebilir.
- Splenomegali: Dalak büyümesi, bakteriyel endokarditte görülen bir diğer bulgudur.
- Rütin kan testlerinde anemi: Anemi, enfeksiyonun bir sonucu olarak gelişebilir.
- Janeway lezyonları: Eller ve ayaklarda kanama şeklinde, ağrısız, yuvarlak, kırmızımsı lekeler görülebilir. Ancak, bu bulgu HACEK endokarditinde daha nadirdir.
3. Tanı ve Tanı Yöntemleri
HACEK endokarditinin tanısı, genellikle kan kültürleri, ekokardiyografi ve klinik semptomların birleşimi ile konur.
- Kan kültürleri: Kan kültürleri, bakteriyel endokarditin tanısında en önemli adımdır. HACEK bakterileri, diğer patojenlerden farklı olarak daha uzun süre inkübe edilmesi gereken, zayıf büyüyen mikroorganizmalar olduklarından, kan kültürlerinin en az 5 gün süreyle bekletilmesi gerekir. Kan kültürlerinin pozitifliği, hastalığın doğrulanmasında kritik bir adımdır.
- Ekokardiyografi: Ekokardiyografi, kalp kapakçıklarında enfeksiyon belirtileri (valvüler abse, vegetasyonlar) gösterir. Transtorasik ekokardiyografi (TTE) genellikle ilk tercih edilen testtir. Ancak, bazı vakalarda transözofageal ekokardiyografi (TEE) daha yüksek çözünürlük sağlar ve daha hassas sonuçlar verir.
- Diğer laboratuvar testleri: Hastalar genellikle yükselmiş CRP (C-Reaktif Protein) ve sedimentasyon hızı gibi akut faz reaktanlarına sahiptir. Ancak bu testler, yalnızca enfeksiyonun varlığını gösterir, spesifik bir tanı koymaz.
4. Tedavi Yöntemleri
HACEK endokarditinin tedavisi, antibiyotiklerle yapılır. Tedavi, genellikle intravenöz antibiyotiklerle başlanır ve daha sonra hasta iyileştikçe oral tedaviye geçilebilir. Tedavi süresi genellikle 4-6 hafta arasındadır.
- Antibiyotik Seçimi: HACEK bakterileri, genellikle beta-laktam antibiyotiklere duyarlıdır. Ceftriaxone, cefepime gibi geniş spektrumlu sefalosporinler ve ampisilin gibi penisitin türevleri ilk tercih edilen antibiyotiklerdir. Alternatif olarak, ciprofloksasin veya gentamisin gibi antibiyotikler de kullanılabilir.
- Cerrahi Müdahale: Kalp kapakçığında ciddi hasar, abse oluşumu veya embolik komplikasyonlar durumunda cerrahi müdahale gerekebilir. Bu, enfekte kalp kapağının onarılması veya değiştirilmesi işlemi olabilir.
- Embolik Olaylar: HACEK endokarditinde embolik olaylar daha az görülse de, ciddi emboli riski taşıyan hastalarda antikoagülan tedavi veya trombolitik tedavi gerekebilir.
5. Prognoz ve Komplikasyonlar
Erken tanı ve tedavi ile HACEK endokarditi tedavi edilebilir, ancak tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bunlar arasında kalp yetmezliği, embolik olaylar, septik şok ve organ yetmezliği sayılabilir. HACEK endokarditi, genellikle genç hastalarda daha iyi prognoz gösterir, ancak yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde daha ciddi seyredebilir.
Sonuç
HACEK endokarditi, nadir ancak ciddi bir bakteriyel enfeksiyon olup, erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların çoğu iyileşebilmektedir. HACEK bakterilerinin zayıf büyüme özellikleri nedeniyle tanı gecikebilir, bu nedenle klinik şüphe yüksekse, kan kültürlerinin uzun süre inkübe edilmesi ve uygun antibiyotik tedavisinin başlanması önemlidir. Hem klinik hem de mikrobiyolojik açıdan dikkatli bir değerlendirme gerektiren bir hastalıktır.