İç Hastalıklarının Tanı Yöntemleri: Klinik Değerlendirme ve Laboratuvar Testleri
İç hastalıkları pratiğinde doğru ve hızlı tanı koymak, etkili tedavinin temelidir. Bu süreçte anamnez, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri multidisipliner bir yaklaşımla birlikte değerlendirilir. Dahiliye uzmanı, çok sayıda organ sistemini ilgilendiren semptomları sistematik olarak analiz etmeli ve ayırıcı tanı basamaklarını iyi yönetmelidir.
Klinik Değerlendirme Süreci
1. Anamnez (Hasta Hikayesi)
Tanı sürecinin en kritik adımıdır. Hekim, şikâyetin başlangıcı, süresi, karakteri, eşlik eden belirtiler, kişisel ve ailesel hastalık öyküsü, sosyal alışkanlıklar (sigara, alkol, beslenme, meslek) gibi faktörleri değerlendirir.
- Semptom odaklı yaklaşım: Öksürük, ateş, kilo kaybı, çarpıntı, karın ağrısı vb.
- Sistemik sorgulama: Kardiyovasküler, solunum, gastrointestinal, endokrin, nörolojik vb.
- İlaç ve alerji öyküsü
- Ailevi ve genetik yatkınlıklar
2. Fizik Muayene
Sistematik ve bütüncül muayene ile hekim, semptomların organik temelli olup olmadığını değerlendirir.
- Genel durum değerlendirmesi
- Yaşam bulguları: Nabız, tansiyon, solunum sayısı, ateş
- Baş–boyun, kalp, akciğer, batın, ekstremite ve nörolojik muayene
- Lenf nodu, ödem, cilt bulguları, splenomegali/hepatomegali tespiti
Laboratuvar Tanı Yöntemleri
1. Temel Biyokimya ve Hematoloji
- Tam kan sayımı (CBC): Anemi, lökositoz, trombositopeni
- CRP, ESR: Enflamasyon belirteçleri
- Karaciğer fonksiyon testleri (ALT, AST, GGT, ALP)
- Böbrek fonksiyon testleri (Üre, kreatinin, GFR)
- Elektrolit paneli (Na, K, Cl, Ca, Mg)
- Kan şekeri, HbA1c
- Lipid profili (LDL, HDL, trigliserid)
2. Hormon Testleri
- TSH, Serbest T4/T3: Tiroid fonksiyonları
- Kortizol, ACTH, aldosteron-renin oranı
- İnsülin direnci, C-peptid
- Üreme hormonları (FSH, LH, prolaktin)
- D vitamini, PTH
3. İdrar ve Dışkı Testleri
- Tam idrar tahlili ve idrar mikroskopisi
- 24 saatlik idrar protein/kreatinin ölçümü
- Dışkıda gizli kan, parazit, bakteri kültürü
- Dışkı elastaz, kalprotektin (gastrointestinal inflamasyon)
4. İmmünolojik ve Serolojik Testler
- ANA, anti-dsDNA, RF, anti-CCP: Otoimmün hastalıklar
- ANCA, anti-GBM
- HBsAg, anti-HCV, HIV, VDRL: Enfeksiyöz taramalar
- Komplement düzeyleri (C3, C4)
5. Spesifik Tanısal Testler
- Serum protein elektroforezi: Multipl miyelom, kronik hastalık
- Troponin, CK-MB: Kardiyak belirteçler
- BNP veya NT-proBNP: Kalp yetersizliği
- Arteriyel kan gazı analizi: Asidoz, hipoksemi, metabolik denge
Görüntüleme ve Fonksiyonel Testler
1. Ultrasonografi
- Karaciğer, safra yolları, böbrek, tiroid, pankreas değerlendirmesi
- Asit ve lenf nodu varlığının saptanması
2. Röntgen, BT ve MR
- Göğüs röntgeni: Akciğer hastalıkları
- Batın BT: Apandisit, divertikülit, tümör şüphesi
- MR: Nörolojik ya da kas-iskelet sistemine yönelik ayrıntılı görüntüleme
3. Endoskopik ve Fonksiyonel Testler
- Gastroskopi, kolonoskopi, bronkoskopi
- EKG, EKO, efor testi
- Solunum fonksiyon testleri (SFT)
- Holter, tansiyon monitörizasyonu
Tanı Sürecinde Klinik Karar Destek
- Tanı algoritmaları ve skorlama sistemleri (örn. CHA2DS2-VASc, SOFA skoru, CURB-65)
- Kanıta dayalı kılavuzlar (KDIGO, ADA, EULAR vb.)
- Yapay zekâ destekli karar sistemleri (gelişmekte olan teknolojiler)
Özetle
İç hastalıklarında tanı koyma süreci, iyi bir anamnez ve fizik muayene ile başlar; laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleriyle desteklenerek netleştirilir. Hekimin ayırıcı tanı becerisi, klinik sezgisi ve kanıta dayalı karar süreçleriyle bütünleştiğinde yüksek doğrulukta tanı konabilir. Sistemik yaklaşımla hasta değerlendirmesi, dahiliyenin temel gücünü oluşturur.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler
İç hastalıkları tanı, dahiliye testleri, laboratuvar tanı yöntemleri, anamnez, fizik muayene, biyokimya testleri, hormon testleri, otoimmün seroloji, tanı algoritması, erişkin hastalıkları teşhisi, iç hastalıkları laboratuvar değerlendirmesi