İnfaz Yasasında Yapılan Değişiklikler ve Etkileri, İlgili Kanunlar
Ceza İnfaz Yasası Nedir ve Neyi Düzenler?
Ceza İnfaz Yasası, suçtan hüküm giymiş bireylerin cezalarının nasıl yerine getirileceğini belirleyen temel yasal düzenlemedir. Türkiye’de bu alan, esas olarak 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Bu kanun, hapis cezalarının infazı, cezaevi sistemleri, denetimli serbestlik, özel infaz rejimleri ve hükümlü haklarına ilişkin ayrıntılı hükümler içerir.
Son Dönemde Yapılan Temel Değişiklikler
1. 15 Nisan 2020 Tarihli Ceza İnfaz Yasası Değişikliği (7242 Sayılı Kanun)
COVID-19 pandemisi sürecinde cezaevlerinde aşırı kalabalığın azaltılması amacıyla yapılan bu değişiklikler, infaz hukukunda yapısal sonuçlar doğurmuştur. Temel değişiklikler şunlardır:
- Koşullu salıverilme oranı bazı suçlar için %67’den %50’ye düşürüldü.
- Denetimli serbestlik süresi, bir yıldan üç yıla çıkarıldı.
- Kadın, çocuk ve yaşlı hükümlülere özgü infaz rejimleri genişletildi.
- Terör, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, uyuşturucu ticareti gibi katalog suçlar kapsam dışında bırakıldı.
- Açık cezaevine geçiş şartları yeniden düzenlendi.
2. 2023 Yılı Değişiklikleri – Disiplin Cezaları ve Hak Kısıtlamaları
2023 yılında infaz rejimi daha fazla güvenlik odaklı bir yapıya evrilmiştir. Özellikle:
- Cezaevinde disiplin suçu işleyen hükümlülerin açık cezaevine geçişi ve denetimli serbestlik hakları sınırlandırıldı.
- Telefon görüşmeleri ve ziyaret süreleri düzenlenerek “iyi hâl” şartına bağlandı.
- İyi hâl değerlendirme sistemi, davranış puanı odaklı hale getirildi.
3. Elektronik İzleme ve Alternatif İnfaz Sistemleri
Yeni infaz sistemlerinde, hapis cezasının tamamının cezaevinde geçirilmesine alternatif olarak elektronik kelepçe uygulamaları yaygınlaştırıldı. Özellikle:
- Kadına karşı şiddet
- Aile içi şiddet
- Belirli hafif suçlarda
Adli kontrol ve elektronik denetim sistemleri ön plana çıkarıldı.
Yapılan Değişikliklerin Hukuki ve Sosyal Etkileri
1. Cezaevlerinin Nüfusunun Azaltılması
2020 sonrası düzenlemeler, yaklaşık 100 bin hükümlünün erken tahliyesine zemin hazırladı. Bu durum:
- Cezaevlerinde kapasite rahatlaması sağladı.
- Pandemi sürecinde sağlık risklerinin kontrol altına alınmasına katkı sundu.
2. Topluma Yeniden Uyum Sürecinin Güçlendirilmesi
Denetimli serbestlik süresinin artırılması, hükümlülerin kontrollü bir şekilde topluma kazandırılması sürecini destekledi. Ancak uygulamada:
- Rehabilitasyon hizmetlerinin yetersiz kalması
- Psikososyal desteğin sınırlılığı
gibi problemler yaşanmaya devam etmektedir.
3. Güvenlik ve Toplumsal Adalet Dengesi
Toplumda, özellikle cinsel suçlar, kadına şiddet, organize suçlar ve terör gibi suçlarda erken tahliye algısı, adalet duygusunu zedeleyebilmektedir. Bu nedenle infaz sisteminin cezalandırıcı işlevi ile iyileştirici işlevi arasında hassas bir denge kurulması gereklidir.
4. Yargı Kararlarına Etkisi
Yeni infaz düzenlemeleri, mahkemelerin ceza tayininde infaz rejimini göz önünde bulundurmasına neden olmuştur. Özellikle kısa süreli hapis cezalarında, alternatif yaptırımların uygulanma eğilimi artmıştır.
5. Hükümlü Hakları Açısından Durum
İnfaz sistemindeki değişiklikler, hükümlü haklarının bazı açılardan genişlemesine, bazı durumlarda ise kısıtlanmasına neden olmuştur. Örneğin:
- Açık cezaevine geçiş kriterlerinin sertleşmesi
- Disiplin cezalarının denetimli serbestliğe engel olması
- İyi hâl sisteminin daha subjektif hale gelmesi
bu hakların uygulanabilirliğini tartışmalı hale getirmiştir.
İlgili Kanunlar ve Mevzuat Atıfları
- 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun
- 7242 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler (Resmî Gazete: 15.04.2020)
- 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
- 4681 Sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu
- T.C. Anayasası m.19 ve m.36
- AİHS m.5, m.6 ve m.8
- CPT (Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi) Tavsiyeleri
- BM Nelson Mandela Kuralları (Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners)
Anahtar Kelimeler: infaz yasası değişiklikleri, 7242 sayılı kanun, denetimli serbestlik, koşullu salıverilme, açık cezaevi, iyi hâl sistemi, disiplin cezası, elektronik izleme, ceza infaz rejimi
Uyarı: Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir hukuk uzmanına veya avukata danışmadan hareket etmeyiniz.