Kafa İçi Basınç Artışı (Hidrosefali) Belirtileri ve Sebepleri

Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının (BOS) normalden fazla birikmesi sonucu kafa içi basıncın artması ile karakterize edilen ciddi bir nörolojik durumdur. Bu durum, hem doğumsal hem de edinsel sebeplerle gelişebilir ve her yaşta görülebilmekle birlikte özellikle yenidoğanlar, bebekler ve yaşlı bireylerde daha sık ortaya çıkar. Beyin dokusuna baskı yapan bu sıvı birikimi, zamanında tedavi edilmediğinde kalıcı beyin hasarına yol açabilir.

Bu yazıda, hidrosefalinin fizyopatolojisini, nedenlerini, belirti ve bulgularını, tanı yollarını ve erken müdahalenin önemini detaylı şekilde inceleyeceğiz.

Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) Nedir?

BOS, beyin ventriküllerinde üretilen ve omurilik boyunca dolaşan berrak bir sıvıdır. Başlıca görevleri:

Beyin ve omuriliği travmalara karşı korumak
Merkezi sinir sistemine besin maddesi ve atık taşımasını sağlamak
Beyin hacmini dengelemek

Günde yaklaşık 500 mL BOS üretilir ve sürekli olarak emilir. Bu üretim ve emilim dengesi bozulduğunda hidrosefali gelişir.

Hidrosefali Neden Olur?

1. Üretim-Emilim Dengesizliği

BOS’un fazla üretilmesi ya da yetersiz emilmesi sonucu gelişir.
Genellikle araknoid villuslar aracılığıyla BOS emilimi yavaşladığında görülür.

2. BOS Akışında Tıkanıklık

En sık nedenidir. Tıkanıklık, sıvının dolaşım yolunu engeller.
Konjenital (doğumsal) ya da edinsel olabilir.
Akvaduktal stenoz, dördüncü ventrikül çıkım obstrüksiyonu, kitleler (tümör, kist) buna örnektir.

3. Sekonder Nedenler

Menenjit, kafa travması, beyin kanaması, beyin tümörleri gibi durumlar sonrası gelişebilir.
Normal basınçlı hidrosefali ise özellikle yaşlılarda görülür ve yavaş seyirli bir tablo oluşturur.

Kafa İçi Basınç Artışının Belirtileri

Hidrosefalinin belirtileri yaşa göre değişiklik gösterebilir:

Yenidoğan ve Bebeklerde

Baş çevresinde hızlı artış
Bıngıldakta (fontanel) belirgin şişlik ve gerginlik
Gözlerde aşağıya kayma (güneş batması belirtisi)
Huzursuzluk, sürekli ağlama
Emmede zorluk
Kusma, uykuya eğilim

Çocuklarda

Baş ağrısı (özellikle sabahları)
Bulantı ve kusma
Görme bozuklukları
Denge sorunları
Gelişim geriliği
Konsantrasyon güçlüğü

Yetişkinlerde ve Yaşlılarda

Baş ağrısı ve bulanık görme
Yürüme bozukluğu
İdrar kaçırma
Hafıza sorunları
Kafa karışıklığı, apati
Kişilik değişiklikleri

Özellikle yaşlılarda görülen normal basınçlı hidrosefali, Alzheimer ya da Parkinson gibi hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle dikkatli ayırıcı tanı yapılmalıdır.

Tanı Yöntemleri

1. Nörolojik Muayene

Reflekslerde artış, yürüme bozukluğu, mental durum değişiklikleri değerlendirilir.

2. Görüntüleme Teknikleri

BT (Beyin Tomografisi) ve MR (Manyetik Rezonans): Beyin ventriküllerindeki genişlemeyi ve tıkanıklık bölgelerini gösterir.
USG: Özellikle bıngıldağı açık olan bebeklerde ultrason kullanılır.

3. BOS Basınç Ölçümü

Lomber ponksiyon (belden sıvı alma) ile kafa içi basınç ölçülebilir.
Normal basınçlı hidrosefali tanısında önemlidir.

Hidrosefali Türleri

1. Konjenital Hidrosefali

Doğum öncesi gelişir.
Genetik faktörler, annede enfeksiyonlar (CMV, toksoplazma) rol oynayabilir.

2. Edinsel Hidrosefali

Travmalar, tümörler, enfeksiyonlar ve kanamalar sonrası gelişir.

3. Obstrüktif (Tıkanıklığa Bağlı) Hidrosefali

BOS akışının tıkandığı durumlarda ortaya çıkar.
Akvaduktal stenoz en sık nedenlerdendir.

4. Normal Basınçlı Hidrosefali (NPH)

Kafa içi basınç normal aralıkta olsa da ventriküller genişlemiştir.
Genellikle yaşlılarda görülür.

Erken Tanı ve Müdahalenin Önemi

Hidrosefali tedavi edilmediğinde:

Beyin dokusunda geri dönüşü olmayan hasar oluşur.
Bebeklerde zeka ve gelişim geriliği
Yetişkinlerde demans benzeri tablo
Yürüyememe, konuşamama gibi ciddi motor bozukluklar

Şant ameliyatı (ventriküloperitoneal şant), en yaygın tedavi yöntemidir. Bu cerrahiyle fazla sıvı karın boşluğuna yönlendirilir. Endoskopik üçüncü ventrikülostomi (ETV) ise bazı seçilmiş vakalarda tercih edilen modern bir alternatiftir.

Özetle

Kafa içi basınç artışıyla seyreden hidrosefali, yaşamın her döneminde ortaya çıkabilen ciddi bir nörolojik hastalıktır. BOS’un dolaşımındaki bozukluklar nedeniyle beyin dokusuna baskı oluşur. Erken teşhis ve uygun müdahale ile hastalığın ilerlemesi durdurulabilir, hatta bazı vakalarda tamamen düzelebilir. Özellikle bebeklerde baş çevresi takibi ve yaşlılarda yürüme-boşaltım-bilişsel üçlüsündeki değişiklikler, dikkatle izlenmelidir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: hidrosefali, kafa içi basınç artışı, beyin omurilik sıvısı, BOS tıkanıklığı, normal basınçlı hidrosefali, konjenital hidrosefali, şant ameliyatı, ventrikül genişlemesi, endoskopik ventrikülostomi, beyin cerrahisi