Karaciğer Transplantasyonu: İndikasyonlar ve Postoperatif İzlem

Karaciğer Transplantasyonuna Genel Bakış

Karaciğer transplantasyonu, son dönem karaciğer hastalığı veya akut karaciğer yetmezliği gelişen hastalar için yaşam kurtarıcı bir tedavi seçeneğidir.
İlk başarılı karaciğer nakli 1960’lı yıllarda gerçekleştirilmiş olup, günümüzde cerrahi teknikler, immünsüpresif tedaviler ve hasta yönetimi alanlarında sağlanan ilerlemeler sayesinde transplantasyon başarı oranları önemli ölçüde artmıştır.

Karaciğer Transplantasyonu İndikasyonları

Kronik Karaciğer Hastalıkları

• Siroz: En sık transplantasyon nedeni.
  • Alkole bağlı siroz
  • Viral hepatitler (Hepatit B ve C)
  • Kriptojenik siroz
  • Otoimmün hepatit
  • Primer biliyer kolanjit (PBC)
  • Primer sklerozan kolanjit (PSC)

Akut Karaciğer Yetmezliği

• Parasetamol toksisitesi
• Viral hepatitler (özellikle Hepatit A ve E)
• İlaç ve toksinlere bağlı hepatotoksisite
• Wilson hastalığı (akut evrede)

Hepatoselüler Karsinom (HCC)

• Seçilmiş olgularda (Milan kriterlerine uygun):
  • Tek tümör ≤5 cm veya
  • Üçten az tümör, her biri ≤3 cm, metastaz ve vasküler invazyon olmadan

Metabolik Hastalıklar

• Alfa-1 antitripsin eksikliği
• Hemokromatozis
• Glikojen depo hastalıkları

Karaciğer Transplantasyonunda Değerlendirme Süreci

MELD Skoru (Model for End-Stage Liver Disease)

• Serum kreatinin, bilirubin ve INR değerlerine dayanarak hesaplanır.
• Nakil önceliğini belirlemede kullanılır.
• MELD ≥15 olan hastalar transplantasyon için adaydır.

Diğer Değerlendirme Kriterleri

• Onkolojik taramalar
• Kardiyak, pulmoner ve renal fonksiyonların değerlendirilmesi
• Enfeksiyon taramaları
• Psikososyal ve destek sistemlerinin analizi

Karaciğer Transplantasyonunda Donör Seçimi

Kadavra Donörler

• Beyin ölümü gerçekleşmiş bireylerden sağlanan karaciğerlerdir.

Canlı Donörler

• Sağlıklı bireylerden (genellikle yakın akrabalardan) alınan karaciğer segmentleri ile yapılan transplantasyonlardır.

Karaciğer Transplantasyonu Sonrası Postoperatif İzlem

Erken Dönem İzlem (İlk Ay)

• Greft fonksiyonunun değerlendirilmesi:
  • Serum bilirubin, AST, ALT, ALP, GGT, INR takipleri
• Greft disfonksiyonunun erken tanısı:
  • Primer non-fonksiyon (PNF)
  • Rejeksiyon (akut hücresel rejeksiyon)
• İmmünsüpresif Tedavi Başlangıcı:
  • Takrolimus veya siklosporin bazlı protokoller
  • Kortikosteroidler
• Enfeksiyon Profilaksisi:
  • CMV, fungal ve bakteriyel enfeksiyonlara yönelik koruyucu tedaviler

Geç Dönem İzlem

• Rejeksiyonun İzlenmesi:
  • Klinik bulgular ve biyokimyasal parametrelerle
  • Gerekirse karaciğer biyopsisi
• İmmünsüpresif Tedavi Yönetimi:
  • İlaç toksisitelerinin izlenmesi (nefrotoksisite, hipertansiyon, hiperlipidemi)
• Nüks ve Komplikasyonların Takibi:
  • HBV/HCV enfeksiyonlarının yeniden aktivasyonu
  • Rekürren hepatit veya siroz gelişimi
  • Malignite taramaları (post-transplant lenfoproliferatif hastalıklar gibi)

Yaşam Tarzı ve Psikososyal Destek

• Düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme önerileri
• Sigara ve alkol kullanımının kesin olarak bırakılması
• Düzenli psikososyal destek ve rehabilitasyon programlarına katılım

Karaciğer Naklinde Uzun Dönem Başarı Faktörleri

• Erken tanı ve etkin yönetim protokollerinin uygulanması
• Hasta uyumu ve düzenli takip
• İmmünsüpresif tedaviye adaptasyon
• Komorbiditelerin etkili kontrolü (diyabet, hipertansiyon, renal yetmezlik)

Özetle

Karaciğer transplantasyonu, son dönem karaciğer hastalığı ve seçilmiş onkolojik olgular için en etkili tedavi yöntemlerinden biridir.
Doğru endikasyonla yapılan nakil ve titiz postoperatif izlem sayesinde yaşam süresi ve kalitesi belirgin şekilde artmaktadır.
Başarılı bir nakil süreci multidisipliner bir ekip çalışmasını, hastanın uyumunu ve sürekli klinik takibi gerektirir.

Anahtar Kelimeler: Karaciğer transplantasyonu, Karaciğer nakil endikasyonları, Postoperatif izlem, MELD skoru, İmmünsüpresif tedavi, Greft fonksiyonu, Karaciğer nakli sonrası yaşam

Dipnot:
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.