Kokain ile Zehirlenme ve Tedavi Yöntemleri

1. Giriş

Kokain, güçlü bir sempatomimetik uyarıcı olup merkezi sinir sistemini (MSS) ve kardiyovasküler sistemi etkileyerek bağımlılık yapar. Akut kokain toksisitesi, şiddetli kardiyak ve nörolojik komplikasyonlara yol açabilir ve ölümcül olabilir.

Bu yazıda, kokainin toksik etkileri, klinik bulguları ve tedavi yöntemleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

2. Kokainin Etki Mekanizması

Kokain, dopamin, serotonin ve norepinefrin geri alımını inhibe ederek sinaptik boşlukta bu nörotransmitterlerin birikmesine neden olur.

Etkileri:

• Sempatik sinir sistemi aktivasyonu → Taşikardi, hipertansiyon, hipertermi
• Kardiyotoksisite → Miyokard enfarktüsü, aritmiler
• Nörotoksisite → Nöbetler, deliryum, halüsinasyonlar
• Vazokonstriksiyon → İskemik komplikasyonlar (inme, bağırsak iskemi, rabdomiyoliz)

3. Kokain Zehirlenmesi Klinik Bulgular

Kokain toksisitesi, doz, kullanım yolu (burun, enjeksiyon, oral, sigara), kişinin sağlık durumu ve diğer madde kullanımı gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

3.1. Hafif Zehirlenme

• Anksiyete, huzursuzluk
• Hafif taşikardi
• Hafif hipertansiyon
• Midriyazis (göz bebeklerinde büyüme)
• Hafif terleme ve titreme

3.2. Orta-Ağır Zehirlenme

• Ciddi ajitasyon, psikoz (paranoya, halüsinasyonlar)
• Hipertansiyon krizi
• Şiddetli taşikardi, aritmiler
• Göğüs ağrısı (miyokard iskemisi veya enfarktüsü)
• Nöbetler
• Hipertermi (> 40°C, malign hipertermi gelişebilir)
• Rabdomiyoliz (kas yıkımı ve böbrek yetmezliği)
• Bağırsak iskemi (mezenterik damar spazmı)
• İnme (hemorajik veya iskemik inme riski yüksek)

3.3. Ölümcül Kokain Toksisitesi

• Kardiyak arrest
• Malign aritmiler (ventriküler fibrilasyon, torsades de pointes)
• Akut organ yetmezliği (böbrek, karaciğer, beyin hasarı)
• Beyin kanaması (hipertansif kriz nedeniyle)

4. Tanı ve Laboratuvar Testleri

Kokain toksisitesi klinik bulgulara dayanarak teşhis edilir. Ancak laboratuvar testleri tanıyı destekleyebilir.

4.1. Laboratuvar Testleri

• EKG → Aritmiler, iskemi, QT uzaması
• Kan gazı analizi → Metabolik asidoz veya laktik asidoz
• Kardiyak belirteçler (Troponin, CK-MB) → Miyokard enfarktüsü için
• Kreatin kinaz (CK) ve myoglobin → Rabdomiyoliz açısından
• Serum elektrolitleri → Hipokalemi, hiponatremi, asit-baz dengesi
• Kan glukoz düzeyi → Hipoglisemi veya hiperglisemi değerlendirilir
• İdrar toksikoloji testi → Kokain metabolitleri (benzoilekgonin) tespit edilebilir

5. Kokain Zehirlenmesi Tedavi Yöntemleri

Spesifik antidotu yoktur! Tedavi semptomatik ve destekleyici olarak uygulanır.

5.1. Genel Destekleyici Tedavi

1. Hastanın güvenliği sağlanmalıdır
   • Ajite hastalar yatıştırılmalı, kendine zarar verme veya agresif davranış riski olan hastalar kontrol altında tutulmalıdır.
   • Sessiz, sakin bir ortam sağlanmalıdır.
2. Hava yolu ve solunum desteği
   • Hipoksemi veya solunum yetmezliği varsa oksijen tedavisi uygulanır.
   • Şiddetli hipertermi veya nöbetlerde entübasyon gerekebilir.
3. Sıvı ve elektrolit dengesi sağlanmalıdır
   • İzotonik sıvılar verilir.
   • Rabdomiyoliz varsa bol sıvı verilmeli ve idrar çıkışı takip edilmelidir.

5.2. Kardiyak Destek ve Kan Basıncı Kontrolü

• Hipertansiyon ve taşikardi:
  • Benzodiazepinler (lorazepam, diazepam, midazolam) → Sempatik aktiviteyi azaltır ve hipertansiyonu kontrol eder.
  • Nitratlar (nitrogliserin) veya kalsiyum kanal blokerleri (nifedipin, diltiazem) → Kan basıncını düşürmek için kullanılabilir.
  • Beta-blokerler (propranolol, metoprolol) ÖNERİLMEZ!
    • Kokain kullanımında beta-blokerler “alfa unopposed” etkisiyle hipertansiyonu daha da kötüleştirebilir.
  • Fenoldopam veya fentolamin → Ciddi hipertansif kriz durumlarında düşünülebilir.
• Miyokard enfarktüsü (kalp krizi):
  • Aspirin + Nitratlar + Benzodiazepinler → İlk basamak tedavi
  • Beta-blokerler KAÇINILMALIDIR!
  • Kalsiyum kanal blokerleri → Koroner spazmı azaltabilir.
  • Trombolitik tedavi genellikle önerilmez, çünkü kokainin neden olduğu vazospazm kanama riskini artırabilir.

5.3. Nörolojik Destek ve Nöbet Yönetimi

• Nöbetler:
  • Benzodiazepinler (lorazepam, midazolam) → İlk tercihtir.
  • Dirençli vakalarda fenobarbital veya propofol kullanılabilir.
• İnme riski varsa:
  • Beyin görüntüleme (BT/MR) yapılmalıdır.
  • Kan basıncı kontrolü sağlanmalıdır.

5.4. Hipertermi ve Rabdomiyoliz Tedavisi

• Vücut ısısı > 40°C ise:
  • Soğutma önlemleri (buz paketleri, serin sıvılar) uygulanmalıdır.
  • Benzodiazepinler hipertermiyi kontrol edebilir.
• Rabdomiyoliz gelişmişse:
  • Bol sıvı verilmelidir.
  • İdrar alkalileştirilmesi (sodyum bikarbonat) düşünülebilir.
  • Diyaliz gerekebilir.

6. Özel Durumlar ve Önlemler

• Hamilelikte kokain kullanımı:
  • Fetal distres, erken doğum, plasental abruption riski yüksektir.
  • Anne tedavisi sırasında fetal monitörizasyon gereklidir.
• Kokain + alkol kombinasyonu (Kokaetilen oluşumu):
  • Karaciğerde kokaetilen metaboliti oluşur, bu madde kokainin kardiyotoksisitesini artırır.
  • Tedavi protokolü kokain zehirlenmesi ile aynıdır.

7. Sonuç

• Kokain zehirlenmesi hayatı tehdit edici olabilir!
• En önemli komplikasyonlar: Kardiyak olaylar, hipertansif kriz, nöbetler ve hipertermidir.
• Beta-blokerlerden kaçınılmalı, benzodiazepinler ilk basamak tedavi olarak kullanılmalıdır.
• Yoğun bakım takibi gerekebilir.
• Bağımlılığı önleme programlarına yönlendirme önemlidir.