Kripto Paraların Hukuki Statüsü ve Vergilendirme
Giriş
Kripto paralar, dijital ekonomi çağının en dikkat çekici finansal araçları arasında yer almaktadır. Özellikle Bitcoin, Ethereum ve benzeri dijital varlıklar; yatırım, ödeme, saklama ve spekülasyon amacıyla yaygın şekilde kullanılmakta, ancak hukuki altyapıları birçok ülkede hâlâ gelişim sürecindedir. Türkiye’de de kripto varlıkların tanımı, yasal statüsü ve vergilendirilmesi, henüz kapsamlı bir yasa ile netleşmemiş olmakla birlikte; mevcut mevzuat hükümleri, BDDK, MASAK, SPK ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamaları doğrultusunda değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.
Bu makalede Türkiye’de kripto paraların hukuki statüsü, mevcut düzenlemeler, vergi yükümlülükleri ve geleceğe yönelik olası yasal gelişmeler incelenecektir.
Kripto Paraların Hukuki Tanımı
1. Resmî Para Olarak Kabul Edilmez
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2021 tarihli “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılamamasına Dair Yönetmelik” ile kripto paraların ödeme aracı olarak kullanımını yasaklamıştır. Bu bağlamda kripto paralar;
- Türk Lirası gibi resmî bir para birimi değildir,
- Elektronik para statüsünde değerlendirilmemektedir,
- Herhangi bir TCMB güvencesi veya düzenlemesine tabi değildir.
2. Sermaye Piyasası Aracı Sayılmaz
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), kripto paraların bugünkü haliyle sermaye piyasası araçları kapsamında olmadığını belirtmiştir. Ancak, kripto varlıkların türüne göre (örneğin token’ların yatırım aracı niteliği taşıması durumunda) sermaye piyasası mevzuatına tabi olabileceği öngörülmektedir.
3. Kripto Varlık Tanımı
MASAK, kripto paraları; “şifrelenmiş, dağıtık defter teknolojisine (blockchain) dayalı, dijital ortamda oluşturulmuş sanal varlıklar” olarak tanımlamaktadır. Bu tanım, kripto varlıkların bir mülkiyet hakkına konu edilebileceğini ve bu anlamda mal varlığı değeri taşıdığını göstermektedir.
Vergilendirme Rejimi
Türkiye’de kripto para alım-satımından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine dair özel bir kanun hâlâ bulunmamaktadır. Ancak bu durum, söz konusu gelirlerin vergiden muaf olduğu anlamına gelmemektedir. Mevcut vergi mevzuatı kapsamında bazı genel ilkeler uygulanmaktadır:
1. Gelir Vergisi Açısından
Eğer bir kişi;
- Kripto para ticaretini sürekli ve organize biçimde, ticari kazanç elde etme amacıyla yapıyorsa,
- Alım-satım işlemlerinden düzenli olarak gelir elde ediyorsa,
bu durumda elde edilen kazançlar “ticari kazanç” olarak değerlendirilip Gelir Vergisi Kanunu’na (GVK) göre beyan edilmelidir.
2. Arızi Kazanç Niteliği
Bir kişi kripto para alım-satımını süreklilik arz etmeyen, bireysel yatırım amaçlı ve istisnai olarak yapıyorsa, bu gelir “arızi kazanç” olarak değerlendirilebilir. Ancak GVK’nın 82. maddesi uyarınca arızi kazançların da belirli tutarı aşması durumunda beyan edilmesi gerekmektedir.
3. Kurumlar Vergisi Açısından
Şirketlerin bilançolarında kripto paraların yer alması ve bunların alım-satımından doğan gelirler, kurum kazancına dahil edilir ve %20 oranında Kurumlar Vergisine tabi tutulur.
4. Katma Değer Vergisi (KDV)
Kripto para alım-satımı genel olarak KDV’ye tabi tutulmamaktadır, çünkü kripto paralar henüz mal veya hizmet olarak tanımlanmamaktadır. Ancak bazı özel durumlarda (örneğin, kripto ile hizmet sunulması) KDV doğabilir.
5. Vergi Beyanı ve MASAK Bildirim Yükümlülüğü
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları (borsalar), MASAK’a karşı yükümlüdür:
- 75.000 TL ve üzeri işlemler için kimlik tespiti zorunludur.
- Şüpheli işlem bildirimi ve saklama yükümlülüğü bulunmaktadır.
Gelecekte Beklenen Hukuki Düzenlemeler
1. Kripto Varlık Yasası
Türkiye’de kripto varlıkların tanımı, denetimi, vergilendirilmesi ve yatırımcı haklarıyla ilgili ayrıntılı bir yasa tasarısının hazırlanmakta olduğu kamuoyuna duyurulmuştur. Bu yasa ile:
- Kripto varlıkların yasal tanımı yapılacak,
- Lisanslı kripto borsaları kurulacak,
- Vergi oranları ve beyan yükümlülükleri netleşecek,
- Yatırımcıların korunmasına yönelik mekanizmalar getirilecektir.
2. Uluslararası Uyum ve FATF Kriterleri
Türkiye, Mali Eylem Görev Gücü (FATF) standartlarına uyum için kripto varlıklar üzerindeki şeffaflık ve denetim mekanizmalarını artırmak zorundadır. Bu durum, hem yerli borsalar hem de yatırımcılar için uluslararası regülasyonlara uyumlu bir sistemin zorunlu hale gelmesini doğurmaktadır.
Kripto paralar Türkiye’de henüz resmî para, menkul kıymet veya sermaye piyasası aracı olarak kabul edilmemekle birlikte; ekonomik değer taşıyan, mülkiyete konu olabilen varlıklar olarak değerlendirilir. Gelir elde eden gerçek ve tüzel kişiler, mevcut vergi rejimi kapsamında ticari kazanç ya da arızi kazanç olarak beyan yükümlülüğüne sahiptir. Kripto para piyasalarının hızlı gelişimi ve uluslararası baskılar, yakın gelecekte detaylı bir Kripto Varlık Yasası’nın yürürlüğe girmesini zorunlu kılmaktadır. Bu yeni düzenlemeler, yatırımcı haklarını korurken aynı zamanda devletin vergi denetimini güçlendirmeyi amaçlamaktadır.