Mantar Enfeksiyonlarında Antifungal Tedavi Protokolleri

Mantar enfeksiyonları (mikoslar), cilt, tırnak, mukozalar ve iç organları etkileyebilen, dermatofitler, mayalar (özellikle Candida türleri) ve küf mantarları tarafından oluşturulan enfeksiyonlardır. Klinik seyir, etken türüne, enfeksiyonun yerleşim yerine ve hastanın bağışıklık durumuna göre değişkenlik gösterir. Bu çeşitlilik, antifungal tedavi protokollerinin kişiselleştirilmesini gerektirir.

Mantar Enfeksiyonlarının Sınıflandırılması

1. Yüzeyel ve Kutanoz Mikozlar

Tinea corporis, tinea pedis, tinea capitis, tinea cruris
Onikomikoz (tırnak mantarı)
Kandidiyazis (oral, genital, intertrigo tipi)

2. Subkutanöz Mikozlar

Sporotrikoz, kromoblastomikoz gibi nadir, genellikle travma sonrası gelişir.

3. Sistemik ve İnvaziv Mikozlar

Özellikle bağışıklığı baskılanmış bireylerde görülür.
İnvaziv kandidiyazis, aspergillozis, histoplazmozis, kriptokokkozis

Antifungal Tedavi Seçenekleri

Antifungal ajanlar 4 ana sınıfta incelenir:

1. Polienler

Amfoterisin B: Geniş spektrumlu, sistemik ciddi enfeksiyonlarda kullanılır.
Nefrotoksisite riski nedeniyle dikkatli izlenmelidir.
Lipozomal formları daha az toksiktir.

2. Azoller

İmidazoller: Topikal kullanımda yaygındır (ketokonazol, klotrimazol).
Triazoller: Sistemik tedavide etkilidir.
- Flukonazol: Candida albicans enfeksiyonlarında tercih edilir.
- İtrakonazol: Dermatofit enfeksiyonlarında ve onikomikozda etkilidir.
- Vorikonazol: İnvaziv aspergillozda ilk tercihtir.

3. Ekinokandinler

Kaspofungin, mikafungin, anidulafungin
Flukonazole dirençli Candida türlerine karşı sistemik tedavide kullanılır.

4. Alilaminler

Terbinafin: Tinea pedis, tinea corporis ve onikomikoz tedavisinde ilk tercih.
Hem topikal hem oral formları mevcuttur.

Klinik Senaryoya Göre Tedavi Protokolleri

A. Cilt ve Saç Mantarları

Topikal tedavi: İlk basamak (klotrimazol, mikonazol, terbinafin krem)
Oral tedavi (yaygın lezyonlar veya dirençli vakalar):
- Terbinafin: 250 mg/gün, 2-4 hafta
- İtrakonazol: 100-200 mg/gün, 1-2 hafta

B. Onikomikoz

Terbinafin: 250 mg/gün, el tırnağı için 6 hafta, ayak tırnağı için 12 hafta
İtrakonazol pulse terapi: 200 mg × 2/gün, 1 hafta ilaç alımı + 3 hafta ara, 2-3 döngü

C. Vajinal Kandidiyazis

Topikal azoller (1–7 günlük kürler)
Flukonazol: 150 mg oral, tek doz (tekrarlayanlarda haftalık dozlarla 6 ay idame)

D. Orofaringeal Kandidiyazis

Nistatin süspansiyon 4×1 ml
Flukonazol 100 mg/gün (7–14 gün)

E. İnvaziv Sistemik Enfeksiyonlar

Flukonazol: Hem profilaktik hem tedavi amaçlı kullanılabilir.
Ekinokandin veya lipozomal amfoterisin B: Yoğun bakım hastalarında ilk tercihlerdir.
Aspergillozis: Vorikonazol IV/PO, 6–12 hafta

Tedavi Takibi ve Direnç Yönetimi

Antifungal duyarlılık testleri (özellikle dirençli Candida glabrata, Candida krusei)
Karaciğer fonksiyonlarının izlenmesi (özellikle azollerle)
İlaca bağlı yan etkiler ve ilaç etkileşimleri dikkatle izlenmelidir.

Antifungal Proflaksi

Organ nakli, kemoterapi, hematolojik malignite gibi yüksek riskli hastalarda uygulanır.
Flukonazol, posakonazol, vorikonazol profilakside kullanılır.

Özetle

Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde, enfeksiyonun yeri, etken türü ve hastanın immün durumu doğrultusunda seçilen antifungal ajanlar başarıyı belirler. Güncel protokoller, topikal ve sistemik ilaçların akılcı ve doğru kombinasyonlarıyla hastalık kontrolünü hedeflerken, direnç gelişimi ve ilaç yan etkileri açısından izlem gerektirir. Kişiselleştirilmiş tedavi, başarılı sonuçlar ve daha az relaps anlamına gelir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler: mantar enfeksiyonu, antifungal tedavi, terbinafin, flukonazol, itrakonazol, ekinokandin, onikomikoz, kandida, aspergilloz, sistemik mikoz, topikal antifungaller