Membranoproliferatif Glomerülonefrit (MPGN): Patogenez ve Güncel Yaklaşım

Membranoproliferatif Glomerülonefrit (MPGN), glomerüllerde bazal membran kalınlaşması, mezangial hücre proliferasyonu ve çift konturlu (tram-track) yapı ile karakterize, nadir ancak önemli bir glomerül hastalığıdır. Klinik olarak hem nefritik hem de nefrotik sendrom bulguları gösterebilir. Günümüzde MPGN’nin klasik sınıflamasından ayrılarak daha çok patogenetik temele dayalı bir yaklaşım benimsenmiştir.

MPGN’nin Yeni Sınıflaması: İmmün Kompleks ve Kompleman Düzenleme Bozuklukları

Güncel yaklaşıma göre MPGN artık morfolojik değil, immünolojik patogenez temelinde iki ana gruba ayrılmaktadır:

1. İmmün Kompleks Birikimi ile İlişkili MPGN

Antijen-antikor komplekslerinin glomerülde birikmesi sonucu gelişir.
Sekonder nedenler arasında kronik enfeksiyonlar (Hepatit B, C), otoimmün hastalıklar (SLE, romatoid artrit) ve maligniteler bulunur.
Biyopside C3 ve IgG birlikte pozitif izlenir.

2. Alternatif Kompleman Yolu Aktivasyonu ile İlişkili MPGN

Kompleman düzenleyici proteinlerdeki genetik veya edinilmiş bozukluklar (örneğin faktör H, faktör I eksikliği) ile karakterizedir.
C3 Glomerülopati spektrumuna girer.
Bu grupta başlıca iki alt tip vardır:
- C3 Glomerülonefriti
- Dense Deposit Disease (DDD)
Biyopside yalnızca C3 pozitifliği, immün kompleks olmadan izlenir.

MPGN’nin Patogenezi

İmmün Kompleks Aracılı MPGN

Persistan antijen varlığı (örneğin viral proteinler) → Antikor üretimi → İmmün kompleks oluşumu
Glomerüler kapiller duvarlarda birikim → Komplement aktivasyonu → İnflamasyon ve proliferasyon

C3 Glomerülopatisi (Kompleman Aracılı MPGN)

Alternatif yolun düzenlenemeyen aktivasyonu, C3 parçalanma ürünlerinin glomerülde birikmesine neden olur.
Genetik mutasyonlar veya C3 nefritik faktör (C3NeF) gibi otoantikorlar bu süreci tetikler.
Histolojik olarak tram-track görünüm devam eder ancak immün kompleks yoktur.

Klinik Bulgular

Proteinüri (nefrotik düzeye ulaşabilir)
Hematüri (mikroskopik veya makroskopik)
Hipokomplementemi (özellikle C3 düşüklüğü)
Hipertansiyon ve progresif böbrek fonksiyon kaybı
Bazı olgularda nefritik-nefrotik sendrom birlikteliği

Tanı Yöntemleri

Laboratuvar

Serum kreatinin ve üre
İdrarda protein ve kan
Komplement düzeyleri (özellikle C3, C4)
Viral serolojiler (HBV, HCV), otoantikorlar (ANA, RF)
Paraprotein araştırması (özellikle yaşlılarda)

Biyopsi ve İmmünofloresan

LM: Mezangial proliferasyon, glomerüler bazal membranda çift kontur
IF: C3 ± IgG, IgM, C1q (alt tipe göre değişken)
EM: Elektron dansitesine göre C3GN veya DDD ayrımı yapılır

Güncel Tedavi Yaklaşımları

Sekonder Nedenin Ortadan Kaldırılması

Hepatit C ilişkili MPGN: Antiviral tedavi (örneğin glekaprevir/pibrentasvir)
Lupus ilişkili MPGN: İmmünsüpresif tedavi (steroid + MMF/Siklofosfamid)

Primer MPGN ve C3 Glomerülopatisi

Steroidler: Özellikle nefrotik proteinüri varsa
Mikofenolat mofetil, rituksimab: Steroidlere yanıt alınamayan veya relapslı olgularda
Eculizumab: Alternatif kompleman yolu disfonksiyonu olan seçilmiş hastalarda (off-label kullanım)
Plazmaferez: Paraprotein ilişkili formlarda veya hızlı ilerleyen durumlarda
Renoprotektif tedavi: ACE inhibitörleri, ARB, tuz kısıtlaması

Takip ve Prognoz

MPGN’nin birçok alt tipi kronik böbrek hastalığına ilerleyebilir.
C3 glomerülopatilerde nüks riski özellikle böbrek transplantasyonu sonrası yüksektir.
Düzenli proteinüri ve fonksiyon takibi, tedaviye erken müdahaleyi mümkün kılar.

Özetle

Membranoproliferatif Glomerülonefrit, artık yalnızca histolojik değil, patogenetik temele dayalı olarak yeniden sınıflandırılmıştır. Bu yaklaşım, hem tanı doğruluğunu artırmakta hem de hedefe yönelik tedavi stratejilerinin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. Sekonder nedenlerin dışlanması, kompleman dizisinin değerlendirilmesi ve biyopsi bulgularının doğru yorumlanması, klinik yönetimin temel taşlarını oluşturur. Günümüzde immünsüpresif ajanlar ve kompleman hedefli tedaviler, MPGN’nin seyrini olumlu yönde etkilemektedir.

Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.

Anahtar Kelimeler

Membranoproliferatif Glomerülonefrit, MPGN, C3 Glomerülopati, Dense Deposit Disease, Glomerülonefrit, Böbrek Hastalığı, Kompleman Aktivasyonu, İmmün Kompleks, Glomerül Biyopsisi, Eculizumab, Hepatit C Nefropatisi, Alternatif Yol, C3NeF