Nakledilen Dokuda İmmün Reaksiyon ve Yenme Girişimleri
Nakil ve Bağışıklık Sistemi Arasındaki İlişki
Organ ve doku nakillerinde en büyük engellerden biri, alıcının bağışıklık sisteminin nakledilen dokuya karşı geliştirdiği immün tepkidir. Bu tepki, çoğunlukla transplante edilen dokunun “yabancı” olarak tanınmasıyla başlar ve sonuçta greft reddi (rejeksiyon) meydana gelebilir. Bu nedenle immün sistemin bu tepkiyi oluşturma mekanizmaları iyi anlaşılmalı ve etkin şekilde baskılanmalıdır.
Greft Reddinin Mekanizması
1. Antijen Tanıma
Nakledilen organdaki hücre yüzeyinde bulunan HLA (insan lökosit antijenleri), alıcının bağışıklık sistemi tarafından “yabancı” olarak algılanır.
2. T Hücre Aktivasyonu
- Yardımcı T hücreleri (CD4⁺) ve sitotoksik T hücreleri (CD8⁺) devreye girer.
- Bu hücreler, hedef dokuya saldırarak hücre ölümü (apoptoz) başlatır.
3. Antikor Yanıtı
- B hücreleri, donör hücre antijenlerine karşı spesifik antikorlar üretir.
- Bu antikorlar, kompleman sistemini aktive ederek antikor aracılı hasara yol açar.
Greft Reddinin Tipleri
| Tip | Zamanlama | Mekanizma | Özellik |
|---|---|---|---|
| Hiperakut Red | Dakikalar–saatler | Önceden oluşmuş antikorlar | Hemen damar tıkanıklığı, greft kaybı |
| Akut Red | Günler–haftalar | T hücre ve antikor yanıtı | Tedavi edilebilir |
| Kronik Red | Aylar–yıllar | Yavaş, fibrotik süreç | Geri dönüşsüz hasar |
Greft Reddini Önleme Yöntemleri
1. Doku Uyumunun Sağlanması
- HLA eşleşmesi, özellikle böbrek ve kemik iliği nakillerinde önemlidir.
- Rh ve ABO kan grubu uyumu da dikkate alınmalıdır.
2. İmmünsüpresif Tedaviler
Nakil sonrası, alıcının bağışıklık yanıtını baskılayacak ilaçlar kullanılır:
a) Siklosporin
- T hücre aktivasyonunu baskılar.
- Böbrek toksisitesi olabilir.
b) Takrolimus
- Daha güçlüdür, karaciğer ve böbrek nakillerinde yaygındır.
c) Kortikosteroidler
- Geniş spektrumlu bağışıklık baskılayıcı etkiler gösterir.
d) Mykofenolat mofetil
- Lenfosit proliferasyonunu inhibe eder.
e) Monoklonal ve poliklonal antikorlar
- T hücreleri hedef alır, özellikle akut red tedavisinde kullanılır.
3. Tolerans Geliştirme Stratejileri
- Kimerizm oluşturma: Alıcıya donörün hematopoetik hücreleri verilerek immün sistemin toleransı artırılır.
- Timik eğitim yöntemleriyle antijen toleransı sağlanmaya çalışılır.
- Deneysel olarak regülatör T hücreleri (Treg) kullanımı araştırılmaktadır.
Özetle
Organ ve doku nakillerinde bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan immün yanıtlar, greftin başarısını belirleyen kritik bir faktördür. Bu yanıtın kontrol altına alınması için doku uyumunun sağlanması, güçlü immünsüpresif tedaviler ve immün tolerans oluşturma teknikleri uygulanmaktadır. Bu alandaki bilimsel ilerlemeler, organ reddini engellemede büyük başarılar sağlamaktadır.
Bu makale bilgilendirme amaçlıdır. Bir uzman hekime veya doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz.
Anahtar Kelimeler: Organ Nakli, Greft Reddi, HLA Uyumu, İmmünsüpresyon, Akut Red, Kronik Red, Siklosporin, Takrolimus, T Hücreleri, Antikor Yanıtı, Transplantasyon Toleransı